Από: Αντιστράτηγο ε.α. Ιωάννη Κρασσά

«Tο θάρρος δεν είναι απλώς μία από τις αρετές, αλλά η μορφή κάθε αρετής στο σημείο της δοκιμασίας» Μάϊκλ Τζόσεφσαν [1942-(Michael Josephson)] Αμερικανός καθηγητής νομικής και δικηγόρος.

Οι Απαρχές της Έχθρας των Δύο Χωρών

Την 11^η Φεβρουαρίου 1979 στο Ιράν, ο Αγιατολάχ Ρουχολάχ Μουσαβί Χομεϊνί[1] (1902-1989) εκθρόνισε τον Σάχη Μοχαμάντ Ρεζά Παχλαβί[2] (1919-1980) και εγκαθίδρυσε  το πολίτευμα της Ισλαμικής Δημοκρατίας. Μέχρι τότε το Ισραήλ και το Ιράν συνεργαζόντουσαν σε ένα ευρύ φάσμα θεμάτων αξιολογώντας ως απειλές το Νασερικό Παναραβισμό [3] και την επέκταση της επιρροής της Σοβιετικής Ενώσεως στη Μέση Ανατολή. Ο Σάχης θεωρούσε ότι το Ισραήλ αποτελούσε το αντιστάθμισμα στην Αραβική κυριαρχία και η υποστήριξή του από τις ΗΠΑ βοηθούσε την ενίσχυση της χώρας του. Διατηρούσε όμως χαμηλό προφίλ στη συνεργασία μαζί του, έχοντας συναίσθηση των αντιισραηλινών συναισθημάτων των περισσοτέρων αραβικών κρατών. Μετά την άνοδο του Χομεϊνί στην εξουσία τα δύο κράτη διέκοψαν τις διπλωματικές τους σχέσεις. Κατά τη παρούσα περίοδο, ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν Αλί Χαμενεΐ χαρακτήρισε το Ισραήλ σαν «καρκινικό όγκο», ο οποίος πρέπει να αφαιρεθεί. Το Ισραήλ έχει κάθε λόγο να πιστεύει ότι το Ιρανικό θεοκρατικό καθεστώς συνιστά υπαρξιακή απειλή, λόγω του πυρηνικού του προγράμματος και της μέχρι τώρα υποστηρίξεως των πληρεξουσίων ενόπλων οργανώσεων της Χαμάς, της Χεζμπολάχ και των Χούθι. Μετά την τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς την 7^η Οκτωβρίου 2023, βλέπε σχετικό άρθρο [Η Επιχείρηση «Καταιγίδα Αλ Άκσα(7 Οκτ 2023)], το Ισραήλ εξουδετέρωσε τη Χεζμπολάχ και τη Χαμάς. Η πτώση επιπλέον του Άσαντ στη Συρία στέρησε στη Τεχεράνη μεγάλος μέρος της ισχύος και της επιρροής της.

Ο Σάχης και ο Χομεϊνί.

Το Ιρανικό Πυρηνικό Πρόγραμμα.

Το 1980 το Ιράν ξεκίνησε το πυρηνικό του πρόγραμμα και έκτοτε έχει δηλώσει κατ’ επανάληψη ότι, ενδιαφέρεται για την ειρηνική χρήση της ατομικής ενέργειας και όχι για την κατασκευή πυρηνικών όπλων. Το 2015 ο ΔΟΕΑ (Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενεργείας) σε έκθεση του με τίτλο «Τελική Αξιολόγηση για τα Παρελθόντα και τα Παρόντα Εκκρεμή Ζητήματα σχετικά με το Πυρηνικό Πρόγραμμα του Ιράν» κατέληξε στο συμπέρασμα: «Ο Οργανισμός δεν έχει αξιόπιστες ενδείξεις για δραστηριότητες στο Ιράν σχετικές με την ανάπτυξη πυρηνικής εκρηκτικής συσκευής μετά το 2009». Το 2018, η Μοσάντ (Υπηρεσία Πληροφοριών του Ισραήλ) [4] υπέκλεψε 100.000 έγραφα και ηλεκτρονικά αρχεία τα οποία απεδείκνυαν την ύπαρξη Ιρανικού προγράμματος για τη κατασκευή πυρηνικών όπλων. Ο πρωθυπουργός του Ισραήλ Μπενιαμίν Νεντανιάχου[5] (1949-) ανακοίνωσε ότι το Ιράν είχε εξαπατήσει τη διεθνή κοινότητα και εργάζονταν για την απόκτηση ατομικών βομβών.

Η Έναρξη του Συρράξεως και οι Στόχοι των Εμπολέμων

Την 13^η Ιουνίου 2025, στα πλαίσια της επιχειρήσεως με τη κωδική ονομασία «Rising Lion (Ανατέλλων Λέων)», 200 Ισραηλινά αεροσκάφη σε πέντε εξόδους έπληξαν 100 στόχους, με την υποστήριξη από εδάφους πρακτόρων της Μοσάντ και προσωπικού των ειδικών δυνάμεων. 330 πύραυλοι και βόμβες χτύπησαν ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις, εξουδετέρωσαν σε μεγάλο βαθμό την αεράμυνα της χώρας, εκτέλεσαν μέρος της πολιτικής και της στρατιωτικής[6] ηγεσίας και αριθμό πυρηνικών επιστημόνων. Η ενέργεια του Ισραήλ έφερε τα δύο κράτη σε εμπόλεμη κατάσταση, χωρίς να έχει προηγηθεί η ανάλογη κήρυξη[7]. Ο σκοπός του πολέμου για το Ισραήλ αφορούσε κατά πρώτον την καταστροφή των πυρηνικών εγκαταστάσεων του Ιράν, ώστε να μην μπορεί να κατασκευάσει πυρηνικά όπλα και κατά δεύτερον την ανατροπή του καθεστώτος του Αλί Χομεϊνί. Από τη πλευρά του το Ιράν μάχονταν να μην επιτρέψει στο Ισραήλ να επιτύχει τος στόχους του. Σε διάγγελμα του ο Νεντανιάχου χαρακτήρισε το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν ως «υπαρκτό κίνδυνο για την επιβίωση του Ισραήλ» και ότι «η επιχείρηση θα συνεχιστεί για όσο χρόνο χρειαστεί».  

Οι δύο χώρες δεν δύνανται να αντιπαρατεθούν στη ξηρά, λόγω μη υπάρξεως χερσαίων συνόρων, αλλά ούτε και στη θάλασσα, διότι οι ναυτικές δυνάμεις του Ισραήλ βρίσκονται στη Μεσόγειο Θάλασσα, ενώ του Ιράν στο Περσικό Κόλπο. Η Ισραηλινή αεροπορία είναι κατά πολύ ανώτερη της Ιρανικής, τόσο από απόψεως αεροσκαφών, όσο και προσωπικού, γεγονός που αποκλείει την αεροπορική σύγκρουση. Το Ιράν μονάχα με τους πυραύλους του μπορεί να προσβάλλει το Ισραήλ.

Η Διεξαγωγή

Το Ιράν εξαπέλυσε την επιχείρηση «Πραγματική Υπόσχεση ΙΙΙ (True Promise III) και έπληξε το Ισραήλ με 550 βαλλιστικούς πυραύλους και 1.000 μη επανδρωμένα εναέρια οχήματα, προκαλώντας ανθρώπινες απώλειες και καταστροφές κτιρίων. Η Ισραηλινή αεράμυνα αναχαίτισε το 90% των Ιρανικών όπλων, ενώ η αεροπορία του πραγματοποίησε περισσότερες από 1.000 εξόδους, προσβάλλοντας μεθοδευμένα και μεγάλη ακρίβεια εκατοντάδες στόχων με χιλιάδες είδη πυρομαχικών. Από τα χτυπήματα κατεστράφησαν 1.000 βαλλιστικοί πύραυλοι και τα 2/3 των εκτοξευτών τους, αφήνοντας το Ιράν με 1.000 έως 1.500 βαλλιστικούς πυραύλους και 100 εκτοξευτές. Το Ιράν δεν κατόρθωσε να καταρρίψει κανένα Ισραηλινό αεροσκάφος, παρά περί του αντιθέτου ισχυρισμούς των Ιρανικών ΜΜΕ.

Το «Σφυρί του Μεσονυκτίου»

Την 21^η Ιουνίου από τις 01:40 έως 02:00 (ώρα Ελλάδος), στα πλαίσια της επιχειρήσεως «Σφυρί του Μεσονυκτίου (Midnight Hammer)» οι ΗΠΑ βομβάρδισαν τις εγκαταστάσεις εμπλουτισμού ουρανίου του Ιράν στο Φορντό (Fordow) και στη Νατάνζ (Natanz) και στο Κέντρο Πυρηνικών Ερευνών στο Ισφαχάν (Isfahan). Στο Φορντό και τη Νατάνζ ρίφθηκαν 14 βόμβες GBU-57 MOP[8]  από 7 βομβαρδιστικά αεροπλάνα Β2[9]. Το Ισφαχάν βομβαρδίσθηκε με 24 πυραύλους Κρουζ Tomahawk, οι οποίοι εκτοξεύθηκαν από το πυρηνοκίνητο υποβρύχιο Οχάϊο (Ohio), το οποίο έπλεε στην Αραβική Θάλασσα. Στην επιχείρηση συμμετείχαν συνολικά 125 αεροσκάφη διαφόρων τύπων.

Αμέσως μετά την επιχείρηση ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ δήλωσε: «Οι βασικές εγκαταστάσεις εμπλουτισμού ουρανίου έχουν καταστραφεί εντελώς», ενώ χαρακτήρισε την επιχείρηση ως «θεαματική στρατιωτική επιτυχία». Το Ισραήλ από τη πλευρά του ανακοίνωσε: «Η πυρηνική εγκατάσταση του Φορντό υπέστη σημαντικές ζημιές, αλλά δεν καταστράφηκε και ότι είναι πιθανόν το Ιράν να μετέφερε σε άλλη τοποθεσία το εμπλουτισμένο ουράνιο πριν το χτύπημα [10]». Το Ιράν σε απάντηση της Αμερικανικής επιθέσεως εκτόξευσε την 22^α Ιουνίου 6 βαλλιστικούς πυραύλους κατά της Αμερικανικής Βάσεως Αλ Ουντέϊντ (Al Udeid) στο Κατάρ. Για το «Μεταμεσονύκτιο Σφυρί», οι ΗΠΑ ξόδεψαν άνω των 310 εκατ. δολάρια (263 εκατ. Ευρώ), όπως φαίνεται στο παρακάτω πίνακα.

Η Ανακωχή

Στις 23 Ιουνίου, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ δήλωσε ότι τα δύο κράτη συμφώνησαν σε κατάπαυση των εχθροπραξιών η οποία θα ισχύσει από τις 25 Ιουνίου, χαρακτηρίζοντας τη σύγκρουση ως τον «Πόλεμο των 12 Ημερών». Παρά τις αρχικές παραβιάσεις τόσο από το Ιράν όσο και από το Ισραήλ, τα δύο κράτη συμφώνησαν σε «κατάπαυση του πυρός (εκεχειρία)», η οποία ίσχυσε επί της ουσίας από τις 28 Ιουνίου. Η επίθεση του Ισραήλ καταδικάσθηκε από την Τουρκία, τη Κίνα, τη Βραζιλία, τη Ρωσία, τη Κούβα τη Νότια Αφρική και από τις περισσότερες Αραβικές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Αιγύπτου, της Ιορδανίας και του Πακιστάν. Η Γερμανία, οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία, η Ουκρανία, η Αργεντινή και ο Καναδάς υποστήριξαν τις επιθέσεις του Ισραήλ, στα πλαίσια ασκήσεως του δικαιώματος της αυτοάμυνας.

Το Κόστος του Πολέμου

Για το Ισραήλ το κόστος του πολέμου ανήλθε σε 7,6 δισεκατομμύρια Ευρώ (633 εκ/ημέρα). Για το Ιράν δεν υπάρχουν ακριβή νούμερα. Οι αμυντικές δαπάνες των δύο κρατών ως ποσοστό του ΑΕΠ είναι όπως παρακάτω:

 

Στο πίνακα φαίνονται οι τιμές ανά μονάδα, των περισσότερο χρησιμοποιούμενων πυραύλων των δύο χωρών.

Οι Απώλειες

Το υπουργείο Υγείας του Ιράν ανακοίνωσε ότι οι ανθρώπινες απώλειες του πολέμου για το Ιράν ανήλθαν σε 932 νεκρούς (132 γυναίκες, 38 παιδιά, 9 ανώτατοι στρατιωτικοί διοικητές και 14 πυρηνικοί επιστήμονες) και 3.358 τραυματίες. Στο Ισραήλ οι νεκροί από τις ιρανικές πυραυλικές επιθέσεις ανήλθαν σε 28 και οι τραυματίες σε 160. Έξι Ιρανοί απαγχονίσθηκαν ως κατάσκοποι του Ισραήλ, ενώ τουλάχιστον 1.000 έχουν συλληφθεί για διαφορές κατηγορίες από τις 13 Ιουνίου 2025.

Θέματα Ιδιαίτερου Ενδιαφέροντος

Για τις χώρες που διατηρούν Ένοπλες Δυνάμεις, η ένοπλος σύγκρουση Ισραήλ-Ιράν ανέδειξε αριθμό θεμάτων τα οποία προσφέρονται προς ανάλυση, όπως:

1. Οι ενέργειες του Ισραήλ που είχαν σαν αποτέλεσμα τη πλήρη εξουδετέρωση της ιρανικής αεράμυνας και οι παραλείψεις εκ μέρους του Ιράν που το επέτρεψαν να συμβεί.
2. Η οργάνωση εκτεταμένου δικτύου πληροφοριών εντός του Ιράν, η παρακολούθηση σημαντικών προσώπων και η εξουδετέρωσή τους.
3. Η προετοιμασία του πληθυσμού για την αντιμετώπιση αεροπορικών βομβαρδισμών.
4. Η διενέργεια ψυχολογικών επιχειρήσεων για την υλοποίηση των αντικειμενικών σκοπών του πολέμου.
5. Οι μέθοδοι εκπαιδεύσεως και επιλογής του προσωπικού. 

Διαπιστώσεις- Συμπεράσματα

Η σύρραξη αποτέλεσε ένα ακόμη επεισόδιο στη προσπάθεια που έχει επιδοθεί το Ισραήλ να καταστρέψει το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και να μεταβάλλει το καθεστώς του. Κατέδειξε επίσης την εμμονή του Ιράν να θέλει να εξαφανίσει το Ισραήλ από το χάρτη και να αποκτήσει πυρηνικά όπλα.

Το Ισραήλ δεν πέτυχε να ικανοποιήσει πλήρως τους στόχους που έθεσε διεξάγοντας το πόλεμο των 12 ημερών. Μπορούμε να πούμε μετά βεβαιότητος ότι το Ιράν θα χρειαστεί πολύ χρόνο για να επανέλθει το πυρηνικό του πρόγραμμα, στο σημείο που βρίσκονταν πριν την έναρξη του πολέμου. Το Ισραήλ δεν άλλαξε το καθεστώς, αλλά ευελπιστεί να αλλάξει τις απόψεις της Τεχεράνης σχετικά με την απόκτηση πυρηνικών όπλων. 

Η αεροπορία από μόνης της δεν μπορεί να αποτρέψει, ή να ολοκληρώσει ένα πόλεμο, οι χερσαίες επιχειρήσεις είναι αυτές που καθορίζουν το τελικό αποτέλεσμα. Στην Ελλάδα όσο πιο γρήγορα το αντιληφθούμε, τόσο περισσότερο θα μειώσουμε τις πιθανότητες οδυνηρών «εκπλήξεων».  

Τα όσα συμβαίνουν στην Μέση Ανατολή πρέπει να αναλύονται σε βάθος γιατί προσφέρουν πολύτιμα στοιχεία στην άσκηση της πολιτικής, στις διεθνείς σχέσεις και στη διεξαγωγή των στρατιωτικών επιχειρήσεων. Συνιστά σοφή κίνηση να διδάσκεσαι από τα λάθη των άλλων και να ασπάζεσαι τις ορθές ενέργειες. Η ψυχολογική προετοιμασία, η εμμονή στο σκοπό, η συστηματική εκπαίδευση και η αυστηρή αξιολόγηση θέτουν τα θεμέλια για τη κατάκτηση της νίκης.

Οι Ιρανοί και οι Ισραηλινοί έχουν ασπασθεί πλήρως την άποψη «ο θάνατος σου, η ζωή μου». Στα όσα συμβαίνουν μεταξύ των δύο χωρών, δεν υπάρχει χώρος για τη διπλωματία, αλλά ούτε και για το κοινό νου.

Ο τρόπος λήψεως αποφάσεων από το Προέδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ έχει αφήσει ενεή (άναυδη) τη διεθνή κοινότητα.

Η εξωτερική απειλή συσπειρώνει το λαό, προκειμένου να υπερασπισθεί την ύπαρξή του. Τα έθνη όμως για να μεγαλουργήσουν χρειάζονται οράματα, τα οποία καθορίζονται από τις ηγεσίες τους. Το όραμα πρέπει να ενώνει, να εμπνέει, να κατευθύνει και να δημιουργεί ευημερούσες κοινωνίες, όπου οι πολίτες  αισθάνονται ασφαλείς, ευτυχείς και υπερήφανοι για τη χώρα τους. Ποιο είναι το όραμα της Ελλάδος σήμερα;

 

 

Αντιστράτηγος ε.α. Ιωάννης Κρασσάς

Ιούλιος 2025

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1] Ο Αγιατολάχ Ρουχολάχ Μουσαβί Χομεϊνί (1900-1989) γεννήθηκε στο χωριό Χομέιν του Ιράν, το όνομα του οποίου υιοθέτησε ως επώνυμο. Ακολούθησε θρησκευτικές σπουδές και στην συνέχεια ως κληρικός επέκρινε έντονα το Σάχη με αποτέλεσμα το 1963 να εκδιωχθεί από το Ιράν και να εγκατασταθεί στο Παρίσι. Υπήρξε ο αρχιτέκτονας της ισλαμικής επαναστάσεως και η κινητήριος δύναμη για την ανατροπή του Σάχη το 1979. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να αναδειχθεί στον ανώτατο θρησκευτικό και πολιτικό άρχοντα του Ιράν, θέση στην οποία παρέμεινε μέχρι το θάνατό του τον Ιούνιο του 1989. Ο Χομεϊνί διαμόρφωσε το δόγμα της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν γνωστής ως «κηδεμονία του νομικού», βάσει του οποίου ο καταλληλότερος θρησκευτικός νομικός θα πρέπει να ασκεί την εποπτεία της κυβερνήσεως.

Ο Αγιατολάχ Ρουχολάχ Μουσαβί Χομεϊνί .

[2] Ο Μοχαμάντ Ρεζά Παχλαβί (1919-1980), ήταν ο Σάχης (βασιλεύς) του Ιράν από το 1941 έως την εκθρόνισή του από τον Χομεϊνί το Φεβρουάριο του 1979. Υπήρξε ο δεύτερος και τελευταίος μονάρχης της δυναστείας Παχλαβί.

Ο Μοχαμάντ Ρεζά Παχλαβί.

[3] Ο "Νασερικός Παναραβισμός" στοχεύει στην ενότητα των Αραβικών χωρών υπό κοινή ηγεσία. Εμπνευστής του ήταν ο Συνταγματάρχης του Αιγυπτιακού στρατού Γκαμάλ Άμπντελ Νάσερ (1918-1970), δεύτερος πρόεδρος της Αιγύπτου από το 1956 έως το θάνατό του. Υπήρξε ο απόλυτος άρχοντας της Αιγύπτου και προσωπικότητα παγκόσμιου ακτινοβολίας. Ο Νάσερ αποτέλεσε το σύμβολο του αγώνος για την αραβική ανεξαρτησία και ενότητα. Το 1958 ίδρυσε την Ηνωμένη Αραβική Δημοκρατία, θέτοντας υπό ενιαία διοίκηση την Αίγυπτο, τη Συρία, την Ιορδανία και το Λίβανο. Το εγχείρημα διατηρήθηκε επί τριετία και στη συνέχεια η ένωση διαλύθηκε.  

 

Ο Άμπντελ Νάσερ.

[4] Η Μοσάντ επισήμως Ινστιτούτο Πληροφοριών και Ειδικών αποστολών είναι κυρία οργάνωση συγκεντρώσεως και αναλύσεως πληροφοριών του Ισραήλ, ενώ δραστηριοποιείται επίσης σε αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις. Το προσωπικό της αριθμεί 7.000 άτομα, ενώ ο προϋπολογισμός της ανέρχεται σε 2,7 δις δολ. 

[5] Ο Πρωθυπουργός του Ισραήλ Μπενιαμίν Νεντανιάχου (1949) είναι ο αρχηγός του συντηρητικού κόμματος Λικούντ. Έχει διατελέσει πρωθυπουργός από τον Ιούνιο του 1996 ως τον Ιούλιο του 1999 και από το 2009 έως το 2021. Είναι ο πρώτος και μοναδικός πρωθυπουργός του Ισραήλ (μέχρι στιγμής) ο οποίος γεννήθηκε μετά την ίδρυση του κράτους το 1948. Ως το 2005, οπότε και παραιτήθηκε, χρημάτισε υπουργός Οικονομικών. Έγινε ξανά πρόεδρος του Λικούντ το Δεκέμβριο του 2005. Τον Αύγουστο του 2007 επανεξελέγη στην ηγεσία του κόμματος στο συνέδριο. Ορκίστηκε πρωθυπουργός στις 31 Μαρτίου του 2009. To 2013 κέρδισε ξανά τις εκλογές και έλαβε εντολή σχηματισμού νέας κυβέρνησης. Είναι ο πρώτος πολιτικός που υπηρέτησε για τρίτη συνεχή θητεία ως πρωθυπουργός του Ισραήλ.

O Μπενιαμίν Νεντανιάχου.

[6] Οι εκτελεσθέντες από το Ισραήλ ανώτατοι Ιρανοί Αξιωματικοί ήσαν:

1. Υποστράτηγος Μοχάμεντ Μπαγκερί [1960-2025 (Mohammad Bagheri)], Αρχηγός των Ιρανικών Ενόπλων Δυνάμεων.
2. Υποστράτηγος Χουσεΐν Σαλαμί [1960- 2025 (Hossein Salami)], Διοικητής του Σώματος των Φρουρών της Επαναστάσεως.
3. Υποστράτηγος Γκολάμ Αλί Ρασίντ [1953-2025 (Gholam Ali Rashid)], Διοικητής του Κεντρικού Στρατηγείου.
4. Ταξίαρχος Αμίρ Αλί Χατζιζαντέχ [1962-2025 (Amir Ali Hajizadeh)], Διοικητής των Αεροδιαστημικών Δυνάμεων του Σώματος των Φρουρών της Επαναστάσεως.
5. Ταξίαρχος Μεχντί Ραμπανί [1964-2025 (Mehdi Rabbani)], Υποδιευθυντής Επιχειρήσεων των Ιρανικών Ενόπλων Δυνάμεων.
6. Υποστράτηγος Αλί  Σαντμανί [1962-2025 (Ali Shadmani)], Διοικητής του Κεντρικού Στρατηγείου, αντικατέστησε τον Ρασίντ.
7. Υποστράτηγος Χολομρέζα Μαχραμπί [-2025 (Gholamreza Mehrabi)], Υποδιευθυντής Πληροφοριών των Ιρανικών Ενόπλων Δυνάμεων.
8. Ταξίαρχος Μπεχνάμ Σαχριγιαρί [1966-2025 (Behnam Shahriyari)], Διοικητής του Σώματος Μεταφορών, των δυνάμεων των Φρουρών της Επαναστάσεως.
9. Ταξίαρχος Σαίντ Ιζαντί [1964-2025 (Saeed Izadi)], Διοικητής του Παλαιστινιακού Σώματος της υπερπόντιας δυνάμεως του Σώματος των Φρουρών της Επαναστάσεως.

[7] Η κήρυξη πολέμου αφορά την επίσημη ανακοίνωση ενός κράτους προς ένα άλλο για επικείμενη πολεμική δραστηριότητα εναντίον του. Πριν το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο η κήρυξη πολέμου ανακοινώνονταν με την επίδοση τελεσίγραφου. Η λέξη προέρχεται από το «τελώ» και το «γράφω», που προέρχεται από την απόδοση στα ελληνικά του λατινικού «ultimatum», που παραπέμπει στο έσχατο δυνατό, ή στο οριστικό. Στο Διεθνές Δίκαιο σημαίνει ο «τελικός όρος», που αφορά τις αξιώσεις ενός κράτους προς ένα άλλο, υπό την αίρεση κηρύξεως πολέμου. 

[8] Οι βόμβες της σειράς GBU 57 MOP [Guided Bomb Unit 57 Massive Ordinance Penetrator (Μονάδα Κατευθυνόμενης Βόμβας 57 Πυρομαχικό Μαζικής Διεισδύσεως)] παράγονται από την Αμερικανική εταιρεία Boeing και έχουν κατασκευαστεί για την καταστροφή υπογείων στόχων κατασκευασμένων με ενισχυμένο σκυρόδεμα. Το μήκος τους είναι 6,2 μέτρα και διαθέτουν ενσωματωμένο σύστημα δορυφορικής πλοηγήσεως. Είναι κατασκευασμένες από συμπαγές ατσάλι βάρους 11 τόνων, με ειδικού κράματος ενισχυμένο περίβλημα. Η εκρηκτική κεφαλή φέρει 2.423 κιλά εκρηκτικής ύλης αποτελούμενη από 2.082 κιλά AFX-57 (βελτιωμένος τύπος πλαστικού εκρηκτικού διπλάσιας ισχύος του ΤΝΤ) και 341 κιλά PXBN-114 (πολυμερές πλαστικό εκρηκτικό), Η βόμβα έχει διατρητική ικανότητα 60 μέτρων συμπαγούς εδάφους ή σκυροδέματος. Έχουν κατασκευασθεί μέχρι σήμερα τουλάχιστον 20 βόμβες με το κόστος μονάδος να ανέρχεται 13 εκατ. δολ./11,2 εκατ. ευρώ.

[9] Το αμερικανικό στρατηγικό υποηχητικό (ταχύτητα μικρότερη από 1.200 χλμ/ώρα) βομβαρδιστικό Β-2 Spirit (πνεύμα), τεχνολογίας χαμηλού ηλεκτρονικού αποτυπώματος (stealth), σχεδιάσθηκε και παράγεται από την αμερικανική εταιρεία Northrop Grumman από το 1988 έως το 2000. Κατασκευάσθηκαν συνολικά 21 αεροσκάφη με κόστος 2,13 δις δολ. το ένα. Δύναται να μεταφέρει θερμοπυρηνικές και συμβατικές βόμβες, χωρίς να ανιχνεύεται από τα εχθρικά ραντάρ. Η αυτονομία πτήσεως (χωρίς ανεφοδιασμό) είναι 11.000 χλμ, σε ύψος μέχρι 15.000 μέτρα.

 

[10] Την 19^η Ιουνίου 2025, οι δορυφορικές φωτογραφίες της Αμερικανικής Διαστημικής Εταιρείας Maxar Tehnologies δείχνουν 16 ανατρεπόμενα φορτηγά σταθμευμένα έξω από τις εισόδους των υπογείων σηράγγων στο Φορντό. Από τις δορυφορικές εικόνες φαίνεται ότι οι 6 είσοδοι της εγκαταστάσεως φυγοκεντρίσεως σφραγίσθηκαν με άμμο και πέτρες πριν την επιδρομή. 

ΤΕΛΟΣ