Από : Αντιστράτηγο ε.α Ιωάννη Κρασσά 

«Λάθος βολή, λάθος βολή, ὤ συμφορά μας,

Τὰ πυροβόλα μας χτυποῦν τὰ τμήματά μας».

Την νύκτα της 21^ης Ιουλίου 1974, 319 αξιωματικοί και καταδρομείς της Α΄ Μοίρας Καταδρομών (Α΄ΜΚ), η οποία είχε έδρα το Μάλεμε της Κρήτης, εστάλησαν με μεταφορικά αεροσκάφη της Πολεμικής Αεροπορίας, από το αεροδρόμιο των Χανίων στην Λευκωσία. Η αποστολή της Μοίρας αφορούσε την ενίσχυση των ελληνοκυπριακών δυνάμεων, οι οποίες πολεμούσαν κατά των τουρκικών στρατευμάτων, που αποβιβάσθηκαν στην Κύπρο στις 20 Ιουλίου 1974.

Η Προετοιμασία

Η Πολεμική Αεροπορία, για την έγκαιρη και ασφαλή μεταφορά των καταδρομέων μας, οργάνωσε επιχείρηση στην οποία δόθηκε η ονομασία «ΝΙΚΗ». Διατέθηκαν συνολικά 20 μεταφορικά αεροσκάφη NORATLAS[1] της 354 Μοίρας Μεταφορών[2], στα οποία δόθηκαν τα χαρακτηριστικά κλήσεως από ΝΙΚΗ 1 έως 20. Προγραμματίσθηκαν επίσης και 10 C-47(DACOTA)[3] της 355 Μοίρας Μεταφορών τα οποία όμως δεν χρησιμοποιήθηκαν.

    

                NORATALS                                   DACOTA-47D

Η Επιχείρηση

Το πρώτο αεροσκάφος απογειώθηκε στις 22.00 και ακολούθησαν τα υπόλοιπα με διαφορά 5 λεπτών. Το ύψος πτήσεως καθορίσθηκε στα 600 πόδια (180 μέτρα), χωρίς φώτα πορείας και με πλήρη σιγή ασυρμάτου. Υπό αυτές τις συνθήκες ο χρόνος μεταβάσεως ήταν λίγο περισσότερο από 3,5 ώρες. Πέντε αεροσκάφη (ΝΙΚΗ 16 έως 20) δεν απογειώθηκαν, γιατί είχε παρέλθει η 12η βραδινή, με συνέπεια να βρίσκονταν στην Κύπρο υπό το φως της ημέρας, στο έλεος της τουρκικής αεροπορίας. Το σήμα(έρχονται τα 15 πορτοκάλια) από την Ελλάδα για την ενημέρωση των Ελληνοκυπριακών δυνάμεων στάλθηκε στις 01:00, με αποτέλεσμα να μην ειδοποιηθούν οι αντιαεροπορικές μονάδες του αεροδρομίου της Λευκωσίας. Ένα NORATLAS (ΝΙΚΗ 4) καταρρίφθηκε, με αποτέλεσμα το θάνατο των 4 μελών του πληρώματος και 27 καταδρομέων, διασωθέντος μόνο ενός. Ένα δεύτερο NORATLAS (ΝΙΚΗ 6) υπέστη εκτεταμένες ζημιές, λόγω των οποίων αναγκάσθηκε να προσγειωθεί με ένα κινητήρα και με απώλειες 2 νεκρούς και 11 τραυματίες καταδρομείς. Οι συνολικές απώλειες της επιχειρήσεως ανήλθαν σε 33 νεκρούς και 11 τραυματίες, οφειλόμενες αποκλειστικά σε φίλια πυρά[4]. Τρία αεροσκάφη (ΝΙΚΗ 3,6,12) παρέμειναν στην Λευκωσία λόγω βλαβών. Ένα (ΝΙΚΗ 13) παρέκκλινε της πορείας του και προσγειώθηκε στην Ρόδο και τέλος ένα ακόμη (ΝΙΚΗ 14) δεν προσγειώθηκε ποτέ στην Λευκωσία και επέστρεψε στην Κρήτη.

                                                 

Ο Ταγματάρχης Πεζικού Γεώργιος Παπαμελετίου 

Διοικητής της Α΄ΜΚ 

Η Επιχείρηση «ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ»

Η Α΄ΜΚ υπήρξε η μοναδική μονάδα που στάλθηκε στην Κύπρο κατά την διάρκεια της τουρκικής εισβολής. Η Β΄ Μοίρα Καταδρομών (312 άνδρες) επιβιβάσθηκε την 20^η Ιουλίου στο αεροδρόμιο της Θεσσαλονίκης, σε 4 αεροπλάνα BOEING 707-384Β[5] της Ολυμπιακής Αεροπορίας,  με σκοπό να αποσταλεί μέσω Σούδας στην Κύπρο. Η επιχείρηση με την ονομασία «ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ» ματαιώθηκε, μετά από την καταστροφή των δύο τροχών ενός αεροσκάφους, η οποία που προκλήθηκε λόγω προσκρούσεώς του στους ανασχετήρες του χώρου σταθμεύσεως των αεροσκαφών, στο αεροδρόμιο της Σούδας[6]. Το κύριο επιχείρημα της τότε στρατιωτικής ηγεσίας προς τον δικτάτορα Ιωαννίδη, για την μη αποστολή των αναγκαίων ενισχύσεων στην Κύπρο, ήταν ο φόβος ότι θα οδηγούσε σε γενικευμένη σύρραξη μεταξύ της Ελλάδος και της Τουρκίας. Η άμυνα της χώρας μας θα εξασθενούσε επικίνδυνα  και ήταν πολύ πιθανό να οδηγούσε σε απώλεια τόσο ελληνικών αλλά και περισσοτέρων κυπριακών εδαφών. Το εφιαλτικό αυτό ενδεχόμενο οδήγησε στην πτώση του στρατιωτικού καθεστώτος. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής ως πρωθυπουργός της οικουμενικής κυβερνήσεως που συγκροτήθηκε μετά την μεταπολίτευση στις 23 Ιουλίου 1974, αντιμετώπισε το ίδιο δίλημμα κατά τον Αττίλα 2(14-17 Αυγ 1974). Η στρατιωτική ηγεσία η οποία είχε παραμείνει αμετάβλητη του έκανε την ίδια εισήγηση. Ο πρωθυπουργός αποφάσισε να  μην αποσταλούν στρατεύματα  στην Κύπρο λόγω αποστάσεως, δηλώνοντας: «Η Κύπρος κείται μακράν» .

BOEING 707

Οι Άξιοι της Πατρίδος

Οι απώλειές της Α΄ΜΚ προκλήθηκαν λόγω ελλείψεως συντονισμού και πλημμελούς ενημερώσεως. Ο Διοικητής της Α΄ ΜΚ Ταγματάρχης Πεζικού Γεώργιος Παπαμελετίου, παρά τις αντιξοότητες που αντιμετώπισε, υπερασπίσθηκε το διεθνές αεροδρόμιο της Λευκωσίας και απέτρεψε την κατάληψή του από τους Τούρκους. Κατόπιν διαταγής του Γενικού Επιτελείου της Εθνικής Φρουράς το παρέδωσε στις δυνάμεις του ΟΗΕ την 24^η Ιουλ 1974. Την 16^η Αυγούστου κατά τον Αττίλα 2(14-17 Αυγ 1974), ο Υποστράτηγος ε.α. Νικόλαος Κοϊμτζόγλου, Ανθυπολοχαγός τότε, επικεφαλής της Διμοιρίας Αντιαρματικών ΠΑΟ 90 χιλ[7] της Α΄ΜΚ, στην περιοχή των υψωμάτων Κολοκασίδη, ανέκοψε την προέλαση των τουρκικών τεθωρακισμένων προς την Λευκωσία από δυτικά, καταστρέφοντας 2 άρματα.

Ο Ανθυπολοχαγός(ΠΖ) Νικόλαος Κοϊμτζόγλου

Ο Αντιστράτηγος ε.α. Ηλίας Σιακαβέλλας, Ανθυπολοχαγός τότε, Διμοιρίτης της 2ας Διμοιρίας του 41 ΛΟΚ(Λόχου Καταδρομών) θυμάται: «Η επιχείρηση ΝΙΚΗ-74 ήταν μία ανορθόδοξη καταδρομική ενέργεια αερομεταφοράς ενός Συγκροτήματος Μοίρας Καταδρομών σε αεροδρόμιο που εκτός των άλλων ήλεγχε με την αεροπορία και πυρά πυροβολικού ο εχθρός. Επιχείρηση ενίσχυσης τέτοιας μορφής μετά την έναρξη των επιχειρήσεων δεν υπήρχε ούτε υπάρχει στον επιχειρηματικό σχεδιασμό. Χαρακτηρίστηκε ως αποστολή αυτοκτονίας  για τους εξής κυρίως λόγους».[8].

         

Ο Ανθυπολοχαγός(ΠΖ) Ηλίας Σιακαβέλλας    

Είναι άξια μνείας η πράξη του κυβερνήτου της ΝΙΚΗΣ 15, Επισμηναγού Ευαγγέλου Πετρουλάκη, ο οποίος παρότι διατάχθηκε να μην απογειωθεί λόγω παρελεύσεως του μεσονυκτίου, επέμενε και τελικά πέταξε στην Κύπρο συμπαρασύροντας και την ΝΙΚΗ 14, η οποία όμως δεν έφτασε ποτέ στη Λευκωσία. Ο γενναίος και πάντα σεμνός Αντιστράτηγος ε.α. Βασίλειος Μανουράς, ο οποίος συμμετείχε στην επιχείρηση, ως αξιωματικός 3ου Γραφείου της Α΄ΜΚ, με τον βαθμό του Ταγματάρχου, συνήθιζε να λέει «Δὲν εἴμασταν ἥρωες, ἀπλῶς ἐκτελέσαμε τὸ καθῆκον μας». Δεν είναι απλή υπόθεση η εκτέλεση του καθήκοντος, διότι προϋποθέτει θέληση, πίστη, κουράγιο, γνώσεις και πάνω από όλα γενναιότητα. Ο ηρωισμός βρίσκεται ένα επίπεδο πιο πάνω.

Ο Λοχαγός (ΠΖ) Βασίλειος Μανουράς

Το Διά Ταύτα

Η επιχείρηση «ΝΙΚΗ» προσφέρεται για ενδελεχή κριτική, η οποία θα οδηγούσε σε πολύτιμα συμπεράσματα. Είναι προφανές ότι έγιναν λάθη και παραβλέψεις σε όλες τις στρατιωτικές ενέργειες για την αντιμετώπιση της τουρκικής εισβολής. Είχαμε υποχρέωση να τα επισημάνουμε, προκειμένου να μην τα επαναλάβουμε, αλλά και για να διαπιστωθεί ποιοι ενήργησαν σωστά, ποιοι λανθασμένα, ποιοι αδράνησαν και ποιοι εγκατέλειψαν τον αγώνα. Δεν το κάναμε γιατί προηγήθηκε το πραξικόπημα κατά του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου[9]. Οι μονάδες που τον ανέτρεψαν στην συνέχεια πολέμησαν γενναία κατά των Τούρκων. Η Α΄ΜΚ βρίσκονταν στην Ελλάδα την περίοδο εκείνη. Για την κυπριακή τραγωδία (το πραξικόπημα και την τουρκική εισβολή) δεν έγινε ποτέ καμία δίκη.

Διαπιστώσεις-Συμπεράσματα

Ως λαός στην πλειονότητά μας έχουμε πρόβλημα με την αναγνώριση της αλήθειας, η οποία από πολλούς θεωρείται σχετική. Σχετικές είναι οι απόψεις για την αλήθεια, η αποσιώπησή της όμως δεν σημαίνει ότι εξαλείφεται το γεγονός.

Η αλήθεια πολλές φορές δεν στηρίζεται στα τεκταινόμενα, αλλά στην επικρατούσα άποψη της πλειοψηφίας.

Οι άνθρωποι γενικά θεωρούν ένα γεγονός αληθές, όταν συμφωνεί με τις πεποιθήσεις του.

Οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι όρισαν ότι: «Η αλήθεια από την φύση της ορίζεται ως η απόλυτη αρμονία της σκέψεως με την πραγματικότητα». Η κατανόηση όμως των διαδραματιζομένων είναι διαφορετική για τον καθένα, όπως και ο τρόπος που αναλύουμε αυτά που υποπίπτουν στην αντίληψή μας.

Σε περίπτωση που θα μπορούσαμε να υιοθετήσουμε αδιάβλητες διαδικασίες αξιολογήσεως για όσους μισθοδοτούνται από το κρατικό προϋπολογισμό, θα αυξάναμε θεαματικά τις επιδόσεις μας παντού. Αυτό είναι πέρα των δυνατοτήτων μας, γιατί είμαστε λάτρεις της μετριότητας και αδυνατούμε να αποδεχθούμε την υπεροχή των άλλων, την οποία θεωρούμε ότι αντίκειται στην ισότητα των πολιτών.

Η ιστορία έχει δείξει ότι: Οι λαοί των οποίων διαψεύδονται οι ελπίδες, δεν είναι σε θέση να αντιληφθούν την αλήθεια και δεν ασπάζονται το ήθος και την αρετή.

  

Αντιστράτηγος ε.α Ιωάννης Κρασσάς

Ιούλιος 2022 

 

 

 

[1] Το NORATLAS είναι γαλλικής κατασκευής μεταφορικό αεροσκάφος της δεκαετίας του 1950. Είχε την δυνατότητα να μεταφέρει 45 στρατιώτες ή 36 αλεξιπτωτιστές(ωφέλιμο φορτίο 8.450 κιλά). Το 1967, η Ελληνική Πολεμική Αεροπορία παρέλαβε 50 αεροσκάφη NORATLAS N.2501D, από τα αποθέματα της Γερμανίας. Τα αεροσκάφη εντάχθηκαν στην 354 Μοίρα Τακτικών Μεταφορών με έδρα της Αεροπορική Βάση της Ελευσίνας.

[2] Η 354 Μοίρα Μεταφορών συγκροτήθηκε την 16η Μαΐου 1970 με αεροσκάφη Nord N2501D Noratlas. Έχει ως αποστολή την εκτέλεση τακτικών και επιχειρησιακών αερομεταφορών επ’ ωφελεία της Πολεμικής Αεροπορίας (ΠΑ) και των άλλων Κλάδων των Ενόπλων Δυνάμεων, καθώς και την πραγματοποίηση αποστολών Έρευνας – Διάσωσης, Αεροπυροσβέσεων και Αεροδιακομιδών Υγείας. Διοικητικά και επιχειρησιακά ανήκε στο 28ο Αρχηγείο Τακτικών Αεροπορικών Δυνάμεων (ΑΤΑΔ).

[3] Το Douglas C-47D Skytrain ή Dakota είναι δικινητήριο μεταγωγικό αεροσκάφος των ΗΠΑ, με ένδοξο παρελθόν. Δύναται να μεταφέρει 28 στρατιώτες, ή 18 αλεξιπτωτιστές(ωφέλιμο φορτίο 2.700 κιλά).  Έχει εκτελέσει αποστολές μεταφοράς προσωπικού, υλικών, καθώς και ρίψεις αλεξιπτωτιστών και εφοδίων σε πολλά πεδία μάχης. Τα πρώτα C-47D πέταξαν για πρώτη φορά το 1940 και συνέβαλαν σημαντικά στην νίκη των συμμάχων  στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Μετά το πέρας του πολέμου, πολλά C-47D συνέχιζαν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στην Αμερικάνικη Αεροπορία και η συμβολή τους σε πολεμικές επιχειρήσεις ήταν τεράστια. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν ο ανεφοδιασμός από αέρος του Βερολίνου κατά τη διάρκεια του Σοβιετικού αποκλεισμού το 1947 και ο πόλεμος της Κορέας. Τα C-47D επιχειρούν από την 113 ΠΜ (Πτέρυγα Μάχης) στη Θεσσαλονίκη και ανήκουν στο 355.  Σμήνος Τακτικών Μεταφορών "Άτλας". Πηγή: Ιστοσελίδα Πολεμικής Αεροπορίας

 [4] ΑΠΩΛΕΙΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΣ «ΝΙΚΗ»

Αεροσκάφος ΝORATLAS 52-133 «NIKH 4»

ΝΕΚΡΟΙ

ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑ

• Κυβερνήτης - (Επισμηναγός) Παναγόπουλος Βασίλειος
• Συγκυβερνήτης - (Επισμηναγός) Συμεωνίδης Στέργιος
• Ναυτίλος - (Επισμηνίας) Άνθιμος Ηλίας
• Ιπτάμενος Μηχανικός - (Ανθυποσμηναγός) Δάβαρης Γεώργιος

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ  Α' ΜΟΙΡΑΣ ΚΑΤΑΔΡΟΜΩΝ

• ΔΕΑ(ΚΔ) Τσαμκιράνης Δημήτριος
• Λοχίας (ΚΔ) Καβροχωριανός Νικόλαος
• Λοχίας (ΚΔ)Τzιλιβάκης Στέφανος
• Δεκανέας (ΚΔ)Τσάκωνας Ευάγγελος
• Δεκανέας (ΚΔ)Χριστόπουλος Αθανάσιος
• Κ/Δ Αναστασόπουλος Ανδρέας
• Κ/Δ Γιαννακάκης Κοσμάς
• Κ/Δ Γιαννάκος Στέφανος
• Κ/Δ Γιαννόπουλος Παναγιώτης
• Κ/Δ Δαλαμάγκας Ηλίας
• Κ/Δ Ζησιμόπουλος Αντώνιος
• Κ/Δ Κασιμάκης Σωτήριος
• Κ/Δ Κατέρος Κωνσταντίνος
• Κ/Δ Κουρούνης Σωτήριος
• Κ/Δ Λίγδης Χρήστος
• Κ/Δ Δοϊτσίδης Χριστόδουλος
• Κ/Δ Μανιάτης Σπυρίδων
• Κ/Δ Μονιάς Αιμίλιος
• Κ/Δ Μπαρώτας Κωνσταντίνος
• Κ/Δ Νάκος Γεώργιος
• Κ/Δ Πρινιανάκης Στυλιανός
• Κ/Δ Σιορώκος Δημήτριος
• Κ/Δ Σκιαδαρέσης Νικόλαος
• Κ/Δ Τζούρας Σωτήριος
• Κ/Δ Τούλης Ηλίας
• Κ/Δ Χατζόπουλος Χρήστος,

ΤΡΑΥΜΑΤΙΕΣ

Κ/Δ Ζαφειρίου Αθανάσιος (Ο μοναδικός επιζήσας)

Αεροσκάφος NORATLAS 52-139 "NIKH 6"

ΝΕΚΡΟΙ

Καταδρομείς

• Κ/Δ Νόμπελης Σπυρίδων
• Κ/Δ Οικονομάκης Κωνσταντίνος

ΤΡΑΥΜΑΤΙΕΣ

• Κ/Δ Τσόγκας Παύλος
• Κ/Δ Αντωνόπουλος Γεώργιος
• Κ/Δ Φύσσαρης Ιωάννης
• Κ/Δ Θεοδωρόπουλος Σ.
• Κ/Δ Γκόγκος Κ.
• Κ/Δ Τσαγκαρόπουλος Δημήτριος
• Κ/Δ Λατζουράκης Γεώργιος
• Κ/Δ Λοχίας (Κ/Δ) Ξεφτύλης Κωνσταντίνος
• Κ/Δ Παπαευσταθίου Ευστάθιος
• Κ/Δ Μαυρουδής Γεώργιος

[5] Το Boeing 707 είναι ένα τετρακινητήριο αεριωθούμενο επιβατηγό αεροσκάφος μεγάλων αποστάσεων το οποίο κατασκευάζονταν από την εταιρεία Boeing των ΗΠΑ, από το 1958 μέχρι το 1979 και είχε μεταφορική ικανότητα 189 επιβατών.

[6] Ο υπεύθυνος σμηνίτης αφαίρεσε τους τροχοεμποδιστήρες (chocks), πριν τεθούν σε λειτουργία οι κινητήρες με αποτέλεσμα το BOEING 707 να κυλήσει προς τα οπίσω και να χτυπήσει στους μεταλλικούς ανασχετήρες (barriers) της πίστας. Από την πρόσκρουση «έσκασαν» οι 2 από τους 4 τροχούς του αριστερού σκέλους. 

[7] Τα Α/Τ ΠΑΟ (Αντιαρματικό Πυροβόλο Άνευ Οπισθοδρομήσεως) 90 χιλ, είναι τύπου ανοικτού σωλήνα, με τα προωθητικά αέρια να εκτονώνονται από το ανοικτό κλείστρο στο πίσω μέρος του σωλήνα μετά τη πυροδότηση του βλήματος. Ο συγκεκριμένος τρόπος λειτουργίας ελαχιστοποιεί την ανάκρουση - οπισθοδρόμηση του όπλου, μειώνει σημαντικά τις πιέσεις που ασκούνται στα τοιχώματα του σωλήνα και επομένως επιτρέπει την κατασκευή του από ελαφρά κράματα και έτσι τη μείωση του συνολικού βάρους του όπλου. Τα Α/Τ ΠΑΟ 90 χιλ. συνεχίζουν να χρησιμοποιούνται παρά τη ηλικία τους που υπερβαίνει τα 50 χρόνια. Οι διατρητικές τους επιδόσεις επιτρέπουν την καταστροφή κάθε άρματος δεύτερης γενιάς (400 χιλ. ομοιογενούς χάλυβα), ενώ το βεληνεκές ανέρχεται σε 800 και 450 μέτρα για προσβολή ακίνητων και κινούμενων στόχων αντίστοιχα.

 

[8]   Γιατί η Επιχείρηση "ΝΙΚΗ" υπήρξε αποστολή αυτοκτονίας:

1.  Τα αεροσκάφη που συμμετείχαν στην αερομεταφορά ήταν πεπαλαιωμένα χωρίς σύγχρονα όργανα και τα περισσότερα σε μακρά αποθήκευση.
2.  Τα καύσιμα δεν επαρκούσαν για την επιστροφή.
3.  Αεροπορική κάλυψη δεν ήταν δυνατόν να παρασχεθεί σε ένα περιβάλλον που κυριαρχούσε η Τουρκική αεροπορία.
4.  Δεν ήταν βέβαιο ότι την ώρα της προσγείωσης των αεροσκαφών το αεροδρόμιο θα το ήλεγχε ακόμη η Εθνική Φρουρά.
5.  Το μοναδικό όργανο προσανατολισμού των αεροσκαφών ήταν η πυξίδα.

Γιατί παρά τις βαριές απώλειες η αποστολή πέτυχε διότι:

1. Ο Θεός έβαλε για μία ακόμη φορά το χέρι του.
2. Οι αεροπόροι μας επέδειξαν απαράμιλλο ηρωισμό και επαγγελματισμό.
3. Ο εχθρός αιφνιδιάστηκε πλήρως γιατί δεν πίστευε ότι ήταν δυνατή μια τέτοια επιχείρηση.
4. Η μυστικότητα σε ότι αφορά την εκτέλεση της αποστολής ήταν απόλυτη μέχρι το σημείο να αιφνιδιαστούν και οι Δυνάμεις της Εθνοφρουράς οι οποίες ειδοποιήθηκαν μετά την άφιξη των πρώτων αεροσκαφών με αποτέλεσμα να βληθούν όλα τα αεροσκάφη και ένα να καταπέσει παρασύροντας στο θάνατο όλους τους επιβαίνοντες πλην ενός καταδρομέα.
5. Η εκπαίδευση των Καταδρομέων σε τέτοιου είδους επιχειρήσεις και κατάλληλη οργάνωση ανά δύο ανδρών των τμημάτων (ο ένας καταδρομέας ήταν υπεύθυνος για τον άλλον) είχε σαν αποτέλεσμα την ταχεία αποβίβαση των ανδρών με όλα τα πυρομαχικά υπό το σφοδρό πυρ.
6. Τέλος η ψυχραιμία των ηγητόρων και η ικανότητα που επέδειξαν στο πεδίο της μάχης σε ότι αφορά την ανασυγκρότηση των τμημάτων σε συνθήκες σκότους.. αγνώστου περιβάλλοντος που θύμιζε κόλαση από τα ανεξέλεγκτα πυρά φίλιων και εχθρικών δυνάμεων. (Αντιστράτηγος ε.α. Ηλίας Σιακαβέλλας)

 [9]  Το Πραξικόπημα κατά του Μακαρίου

Την 15^η Ιουλίου 1974 την 08:30 στην Λευκωσία, μονάδες τεθωρακισμένων και καταδρομείς της κυπριακής εθνοφρουράς κατέλαβαν το προεδρικό μέγαρο μετά από αιματηρή έφοδο. Ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Αρχιεπίσκοπος Μακάριος βρισκόταν εντός του κτιρίου. Την τελευταία στιγμή κατόρθωσε να διαφύγει από μία αφύλακτη πόρτα του περιβόλου, συνοδευόμενος από τον ανιψιό του και δύο άνδρες της φρουράς του. Μετέβη στην Πάφο οδικώς, από εκεί στην βρετανική βάση της Δεκελείας με ελικόπτερο και κατέληξε στο Λονδίνο αεροπορικώς.

Η Σχεδίαση και η Εκτέλεση

Η απόφαση για την βίαιη ανατροπή του Μακαρίου, λήφθηκε μετά από σύσκεψη της πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας της Ελλάδος την 2^α Ιουλίου 1974. Την ουσιαστική διακυβέρνηση της χώρας ασκούσε ο Ταξίαρχος Δημήτριος Ιωαννίδης. Το σενάριο ανατροπής του Μακαρίου ήταν στις προθέσεις του από καιρό, γιατί ήθελε να αποτρέψει να καταστεί η Κύπρος δορυφόρος της ΕΣΣΔ, αλλά προπάντων γιατί πίστευε ότι θα μπορούσε να επιτύχει την ένωση της με την Ελλάδα. Οι όποιες αμφιβολίες του διαλύθηκαν, με την από 2^α  Ιουλίου 1974 επιστολή του Μακαρίου προς τον Πρόεδρο της Ελλάδος Στρατηγό Φαίδωνα Γκιζίκη, με την οποία ζητούσε την ανάκληση 650 Ελλήνων αξιωματικών που υπηρετούσαν στην Κυπριακή Εθνοφρουρά. Για το ποιος του έδωσε το πράσινο φως για την ανατροπή του Μακαρίου και ποιος τον διαβεβαίωσε ότι οι Τούρκοι δεν θα επέμβουν, μπορούμε να κάνουμε πολλές υποθέσεις, οι οποίες όμως δεν μπορούν να τεκμηριωθούν. Την ευθύνη εκτελέσεως του πραξικοπήματος ανέλαβαν ο Ταξίαρχος Μιχαήλ Γεωργίτσης ο Επιτελάρχης της Εθνικής Φρουράς και ο Συνταγματάρχης Κωνσταντίνος Κομπόκης της διοικήσεως των καταδρομών. Από τους πραξικοπηματίες επιλέχθηκε να αναλάβει τα καθήκοντα του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας ο Νικόλαος Σαμψών, ανεξάρτητος βουλευτής, εκδότης εφημερίδος, δημοσιογράφος και αρχηγός ένοπλης παραστρατιωτικής ομάδος, για την οποία είχε λάβει άδεια από τον Μακάριο. Τον όρκισε ο καθαιρεθείς μητροπολίτης Πάφου Γεννάδιος. Οι αδικοχαμένοι νεκροί του πραξικοπήματος ανήλθαν σε 82 και από τις δύο πλευρές, εκ των οποίων 5 εξ Ελλάδος. Το πραξικόπημα αποτέλεσε την δικαιολογία για την Τουρκία να εισβάλλει στην Κύπρο για την προστασία των Τουρκοκυπρίων. Αυτό που δεν επέτυχαν οι Τούρκοι το 1964, το υλοποίησαν 10 χρόνια μετά.