Μαντώ Μαυρογένους (Μύκονος 1796-Πάρος 1848)

«Ἡ πατρίς μου νὰ ἐλευθερωθεῖ καὶ μοῦ εἶναι ἀδιάφορον τὶ θὰ ἀπογίνω» Μαντώ Μαυρογένους.

Η Μαντώ(Μαγδαληνή-Αδαμαντία) Μαυρογένους γεννήθηκε στην Μύκονο το 1796 και απεβίωσε στην Πάρο το 1848. Υπήρξε γόνος του φαναριώτικού οίκου των Μαυρογένηδων, ο οποίος έδωσε ένα ηγεμόνα της Βλαχίας και ένα μεγάλο Λογοθέτη της Εκκλησίας. Πατέρας της Μαντώς ήταν ο Νικόλαος Μαυρογένης, σπαθάριος(υπασπιστής του ηγεμόνος της Μολδαβίας) και μητέρα της η Ζαχαράτη Χατζή Μπάτη. Η Μαντώ προέρχεται από την «αριστοκρατία» του γένους μας. Ανατράφηκε στην Κωνσταντινούπολη, όπου οι φαναριώτικες οικογένειες θεωρούσαν «ἐκ τῶν ὣν οὒκ ἂνευ», την επιμελημένη εκπαίδευση των παιδιών τους. Σπούδασε αρχαία ελληνική ιστορία και φιλοσοφία και μιλούσε άπταιστα Γαλλικά, Ιταλικά και Τουρκικά.

Από τα Σαλόνια στο Πεδίο της Μάχης

Κατά το ξέσπασμα της επαναστάσεως η Μαντώ Μαυρογένους κατοικούσε στην Τεργέστη. Έκρινε ότι δεν ήταν σωστό να απολαμβάνει τα αγαθά της κοινωνικής της θέσεως και την οικονομική ευμάρεια στην ήρεμη πόλη της Αδριατικής, ενώ οι πατριώτες είχαν αποδυθεί σε ένα τιτάνιο αγώνα. Πνεύμα φωτισμένο και ανήσυχο, ιδιοσυγκρασία θερμή, ασυγκράτητος και θεληματική, διαπνέονταν από τα ιδανικά της ελευθερίας. Κατήλθε στην Μύκονο, την οικογενειακή της κοιτίδα, για να συμμετάσχει στην προσπάθεια της αγωνιζόμενης πατρίδος. Τον Απρίλιο του 1822, μετά την καταστροφή της Χίου, οι Τούρκοι επιχείρησαν να καταλάβουν την Μύκονο. Η Μαντώ Μαυρογένους οργάνωσε με δικά της έξοδα τις τοπικές δυνάμεις και απέκρουσε επιτυχώς την προσπάθεια Αλγερινής δυνάμεως 200 ανδρών να αποβιβαστούν στην νήσο. Το όνομα της «Ηρωΐδος της Μυκόνου» κατέστη ταχέως γνωστό τόσο εντός της Ελλάδος, όσο και στο εξωτερικό. Η Μαντώ συγκρότησε σώμα Μυκονιατών και συμμετείχε στην πολιορκία της Καρύστου, στην Νότιο Εύβοια. Στην συνέχεια μετέβη με το σώμα της στο Πήλιο και πολέμησε μαζί με τους Μακεδόνες οπλαρχηγούς Καρατάσο και Διαμαντή,[1] εναντίον των δυνάμεων του Σελίμ Πασά της Αδριανουπόλεως, ο οποίος με στράτευμα 12.000 πολεμιστών προήλαυνε προς την Νότια Ελλάδα.

Διεθνής Ευαισθητοποίηση

Η Μαντώ προσπάθησε να ευαισθητοποιήσει τις κυρίες της Ευρώπης, προκειμένου να τίς πληροφορήσει για τον αγώνα των συμπατριωτών της και να αποσπάσει την οικονομική ενίσχυσή τους. Για τον σκοπό αυτό συνέταξε δύο μνημειώδεις επιστολές προς τις κυρίες των Παρισίων και του Λονδίνου. Ο τρόπος με τον οποίο προσέγγισε το θέμα υπήρξε ευφυέστατος. «Δίσταζα νὰ σᾶς γράψω, μήπως γελοιοποιηθῶ, ἂν μιλήσω γιά τὴν ἐπανάσταση τῆς ἡρωικής πατρῖδος μου, σε γυναῖκες ποῦ γνωρίζουν μόνο τήν ἐπανάσταση τῆς μόδας».

Το Ειδύλλιο

Όταν η Μαντώ γνωρίσθηκε με τον Δημήτριο Υψηλάντη στο Ναύπλιο, ανάμεσα στις δύο εμβληματικές προσωπικότητες, αναπτύχθηκε ένα ισχυρό αίσθημα αγάπης. Το αίσθημα δεν είχε ευτυχή κατάληξη. Η Μαντώ προηγείτο κατά πολύ της εποχής της και προκάλεσε την «ανδροκρατούμενη» αντίληψη, που επικρατούσε στην υπόδουλη ελληνική κοινωνία, σχετικά με τη θέση των γυναικών. Ο ερωτικός δεσμός των δύο σπουδαίων προσωπικοτήτων της επαναστάσεως, δεν πρέπει να επηρεάζει την κρίση μας για την προσφορά τους στον αγώνα. Κατά την άποψη μου εντάσσεται στην σφαίρα των «ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων».

Η Πατρίς Αγνωμονούσα

Μετά την απελευθέρωση η Μαντώ έζησε στη Μύκονο και σε διάφορα νησιά των Κυκλάδων, σε κακή οικονομική κατάσταση. Η Μαντώ υπέβαλλε υπόμνημα στην επιτροπή που είχε συσταθεί, προκειμένου να της χορηγηθεί οικονομικό βοήθημα για την προσφορά της στον αγώνα. Της εγκρίθηκε μία μικρή σύνταξη που δίδονταν το στους απομάχους, χωρίς να ανταποκρίνεται στο ελάχιστο στην συνολική συνεισφορά της. Δυστυχώς στις ιστορίες της επαναστάσεως, δεν υπάρχει αρκετό υλικό και δεν μνημονεύεται δράση της στο βαθμό που θα έπρεπε. Υπήρξε η μοναδική Ελληνίδα, στην οποία απονεμήθηκε ο βαθμός του Αντιστράτηγου. Τις περισσότερες πληροφορίες για την δράση της, τις πληροφορούμεθα από ξένους συγγραφείς και ειδικότερα από τον φιλέλληνα Γάλλο T. Ginouvier, ο οποίος τις αφιέρωσε ένα ολόκληρο βιβλίο υπό τον τίτλο «Σύγχρονη Ιστορία, Μαυρογένους, η Ηρωΐδα της Ελλάδος». Αν και πλούσια και μορφωμένη, επέδειξε ένα ανόθευτο «λαϊκό» πατριωτισμό και όπως γράφει ο Γάλλος Rybaud, «Ἡ φιλοπατρία σὲ ὅλη της τὴν καθαρότητα, χωρὶς ἴχνος ἰδιοτέλειας, ἡ ἀπόλυτη αὐτοθυσία, ἡ πιὸ συγκηνητικὴ ἀπρονοησία γιὰ τὸ προσωπικὸ της μέλλον», διέθεσε όλη της την περιουσία, χωρίς να αναμένει καμία ανταπόδοση. Προσέφερε 700.000 γρόσια και εκποίησε τα κοσμήματά της για την περίθαλψη των Μεσολογγιτών, που επιβίωσαν της εξόδου. Όταν την ρωτούσαν τι θα απογίνει εάν ξοδεύσει όλη της την περιουσία, συνήθιζε να απαντά: «Ἡ πατρίς μου νὰ ἐλευθερωθεῖ καὶ ἀδιάφορον τὶ θὰ ἀπογίνω». Στην γενέτειρά της Μύκονο έχει στηθεί προτομή της σε πλατεία που φέρει το όνομά της.

[1] Μακεδόνες οπλαρχηγοί, Δημήτριος ή Τσάμης Καρατάσος από την Στενήμαχο Ημαθίας(1798-1861) και Αδαμάντιος Νικολάου Ολύμπιος από την Πιερία (1790-1856)