Ιωάννης Θεοφιλόπουλος (1790 Λαγκάδια Γορτυνίας-1885 Αθήνα)
«Ήταν λιοντάρι της ξηράς
της θάλασσας δελφίνι
τον τρέμαν σαν τον άκουγαν
και Τούρκοι και Αλτζερίνοι».
Θεόδωρος Γενναίου Κολοκοτρώνης
Ο Μοναδικός Τιμονιέρης Ο Ιωάννης Θεοφιλόπουλος (Καραβόγιαννος ή Τσακαλόγιαννος) γεννήθηκε στα Λαγκάδια Αρκαδίας το 1790. Σε ηλικία 18 ετών, λόγω διαμάχης με Τούρκο Αγά, κατέφυγε στα Ψαρά όπου γνωρίσθηκε με τον Ιωάννη Δημουλίτσα ή Πατατούκο από την Πάργα, ο οποίος ήταν ο κατασκευαστής των πρώτων ελληνικών πυρπολικών πλοίων. Ο Δημουλίτσας διδάχθηκε τον τρόπο κατασκευής τους, στα ναυπηγεία της Τουλών στην Γαλλία. Οι δύο άνδρες, παρότι υπήρξαν οι κύριοι συντελεστές των λαμπρότερων κατορθωμάτων του αγώνος, ξεχάσθηκαν από τους ιστορικούς της επαναστάσεως. Την δόξα από την χρήση των πυρπολικών περιβλήθηκαν μόνο οι κυβερνήτες τους. Τα περιπολικά κάλυψαν το έλλειμμα ισχύος των μικρών ελληνικών πλοίων με τα περιορισμένου βεληνεκούς πυροβόλα τους, έναντι των μεγάλων τουρκικών πολεμικών πλοίων. Ήταν μετασκευασμένα πλοία 15 έως 20 μέτρων, με πλήρωμα 20 ανδρών, στα οποία τοποθετούσαν βαρέλια πυρίτιδος. Χρησιμοποιούσαν κατράμι, ρετσίνι, οινόπνευμα και άλλα υλικά με σκοπό να βελτιώσουν την στεγανότητα τους και επιτύχουν την άμεση ανάφλεξή τους. Ο Ρώσος Ιβάν Αφανάσιεβ βοήθησε τον Πατατούκο στην κατασκευή των πυρπολικών. Αμφότεροι συμμετείχαν στις ριψοκίνδυνες αυτές επιχειρήσεις. Η αποτελεσματικότητα των πυρπολικών εξαρτάτο πρώτα από την επιτυχή αγκίστρωση στο εχθρικό πλοίο, καθήκον του πηδαλιούχου και μετά από την πλήρη και ταχεία ανάφλεξή του, ευθύνη του κατασκευαστού. Ο Δημουλίτσας απεβίωσε από λοιμό στα Ψαρά το 1823.
Ο Θεοφιλόπουλους πολέμησε γενναία τόσο στην θάλασσα, όσο και στην ξηρά. Συμμετείχε στις δύο πρώτες ανατινάξεις τουρκικών πλοίων, από την θέση του πηδαλιούχου του πυρπολικού και του δαδούχου(αυτός που έθετε το πυρ). Την 27η Μαΐου 1821, με κυβερνήτη το Δημήτρη Παπανικολή, βύθισαν στην Ερεσό ένα εχθρικό ντελίνι,[1] και την 6η Ιουνίου 1822 με κυβερνήτη τον Κωνσταντίνο Κανάρη ανατίναξαν την ναυαρχίδα του Καρά Αλή «Κινούμενο Όρος», στην Χίο. Ο Θεοφιλόπουλος κατόρθωνε να κατευθύνει με επιτυχία τα πυρπολικά στην κατάλληλο θέση, ώστε να μείνουν προσκολλημένα μέχρι την ανάφλεξή τους. Ο πηδαλιούχος αποτελούσε τον κύριο στόχο των πυρών από τα πληρώματα των εχθρικών πλοίων. Η έγκαιρη ανάφλεξη του πυρπολικού με τα χρησιμοποιούμενα αυτοσχέδια υλικά, συνιστούσε από μόνη της, δύσκολη και ριψοκίνδυνη ενέργεια. Συμμετείχε σέ όλες τις ναυτικές επιχειρήσεις των Ψαριανών στο Βόρειο Αιγαίο. Την 20η Φεβρουαρίου 1822, έλαβε μέρος στην ναυμαχία των Πατρών. Στις εκδιδόμενες από την Βουλή των Ψαρών αναφορές, ο Θεοφιλόπουλος εκθειάσθηκε για την γενναιότητα, τις αρετές του και τις δεξιότητές του. Ο Κανάρης σχολιάζοντας την προσφορά του έγραψε: «Ἐφέρθη μέ μεγάλη ἐπιμονήν καὶ γενναιότητα, …δέν ἒλαβεν οὒτε ὁβολόν, παραμερίζοντας ἒτσι καί τίς διχόνοιες, μέ κάθε ἐπιδέξιον τρόπον».
Τον Αύγουστο του 1822, ο Θεοφιλόπουλο έφυγε από το Ψαρά και επικεφαλής σώματος 50 ανδρών, πολέμησε με τον Κανέλλο Δεληγιάννη στο Μεσολόγγι και στην συνέχεια με το Γενναίο Κολοκοτρώνη στην Αθήνα.
Οι Ξεχασμένοι Ήρωες
Ο Θεοφιλόπουλος ήταν ολιγαρκής, ανιδιοτελής, τίμιος, χωρίς να επαίρεται για τις αναμφισβήτητες ικανότητές του. Κατά την εκτέλεση των καθηκόντων του επέδειξε παροιμιώδη ψυχραιμία, μοναδικές δεξιότητες, απαράμιλλη γενναιότητα και αταλάντευτη αποφασιστικότητα. Το γεγονός ότι επιλέχθηκε τόσο από τον Πιπίνο, όσο και από τον Κανάρη, δείχνει την εμπιστοσύνη που ενέπνεε το πρόσωπο του. Οι αλλεπάλληλες αποτυχίες άλλων προσπαθειών πυρπολήσεως, επιτρέπουν την σκέψη ότι ο Θεοφιλόπουλος μπορεί να μην ήταν ο μόνος που μπορούσε να προσφέρει την συγκεκριμένη υπηρεσία, αλλά σίγουρα ήταν ένας εκ των πολύ ολίγων. Ο Θεοφιλόπουλος υπήρξε ένας από τους σιωπηλούς ήρωες, οι οποίοι παραμένουν αφανείς καλυπτόμενοι από την σκόνη που συσσωρεύτε με την πάροδο του χρόνου. Δεν ζήτησε ποτέ και δεν έλαβε τίποτα έναντι των υπηρεσιών που προσέφερε. Η αναφορά του στο μητρώο των αγωνιστών είναι συνοπτική, χωρίς να αντικατοπτρίζει την πολυσχιδή δράση του, περιλαμβάνοντας την πληροφορία: «Τοῦ ὁφείλονται γρόσια 5521 καί φοίνικες 11194». Η οφειλή αυτή παρέμεινε ανεξόφλητος. Μετά την απελευθέρωση τοποθετήθηκε αρχηγός της πολιτοφυλακής στην Τρίπολη. Στην αίθουσα Ελευθέριος Βενιζέλος στο κτίριο της Βουλής, απεικονίζεται ως σημαιοφόρος δίπλα στον Κανάρη. Το Πολεμικό Ναυτικό έδωσε το όνομα του στο πλοίο Φαρικών Αποστολών ΚΑΡΑΒΟΓΙΑΝΝΟΣ(Α-479). Ένα βοηθητικό πλοίο του στόλου φέρει το όνομα ενός μαχητού πρώτης γραμμής.
[1] Βασέλο ή ντελίνι ονομαζόταν το πολεμικό πλοίο από τις γαλλικές λέξεις, vaisseau de ligne (Πλοίο γραμμής). Πλοία γραμμής ονομαζόντουσαν τα μεγάλα πολεμικά γιατί ναυμαχούσαν κινούμενα σε γραμμή μάχης. Τα πλοία χαρακτηριζόντουσαν τρίκορτα όταν διέθεταν τρία καταστρώματα πυροβόλων, ενώ δίκροτα όταν είχαν δύο καταστρώματα. Ανάλογα από τον αριθμό των καταρτιών, ονομαζόντουσαν δικάταρτα, ή τρικάταρτα.