Η μνήμη αποτελεί το θεμελιώδες χαρακτηριστικό του σκεπτόμενου ανθρώπου στο δρόμο για την πνευματική του ολοκλήρωση.
Η δημιουργία της ιστορίας βασίσθηκε σ’ αυτή, προκειμένου να ανασυνθέσει με ακρίβεια γεγονότα του παρελθόντος, καταγράφοντας τα πεπραγμένα ατόμων και λαών στην πορεία τους μέσα στον χρόνο. Αποτελεί υποχρέωση μας να γνωρίζουμε την ιστορία μας. Στην γνώση αυτή στηρίζεται η δημιουργία εθνικής συνειδήσεως, χωρίς την οποία δεν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις του παρόντος και να αισθανόμαστε ασφαλείς για το μέλλον. Η αλήθεια αποτελεί πολλές φορές θέμα οπτικής γωνίας, αλλά δεν μπορεί να ευρεθεί, χωρίς τη προσφυγή σέ αποδεικτικό υλικό και αξιόπιστες πηγές απ’ όλες τις πλευρές. Ο Γάλλος διπλωμάτης και φιλόσοφος Ζοσέφ ντε Μεστρέ υποστήριζε ότι: «Η ιστορία είναι μια διαρκής συνωμοσία εναντίον της αλήθειας». Ο ιστορικός ρεαλισμός έχει δείξει ότι η ιστορία με το πέρασμα του χρόνου διαστρεβλώνεται, ενώ ο μύθος εξελίσσεται και υποκαθιστά την αλήθεια.
Το έθνος μας γεννήθηκε μέσα από δάκρυα, οδύνη και αίμα. Αυτός είναι ο αναπόφευκτος τρόπος που ξεσπούν και επικρατούν οι εξεγέρσεις. Ο ξεσηκωμός του γένους μας ξεφεύγει των ορίων της ανθρώπινης διανοίας. Η συσσωρευμένη αγανάκτηση διαδοχικών κατακτήσεων από Ρωμαίους, Φράγκους, Ενετούς, Καταλανούς και τέλος από τους απολίτιστους και αιμοχαρείς Οθωμανούς, συμπίεσε μέχρι τέλους το ελατήριο της αντοχής μας, το οποίο εκτινάχθηκε προκαλώντας την έκρηξη της επαναστάσεως του 1821.
Ο ξεσηκωμός του γένους υπήρξε καρπός του πατριωτισμού και της πολεμικής αρετής των Ελλήνων. Οι πρόγονοί μας κέρδισαν την ελευθερία τους με τον ίδιο αιματηρό τρόπο που την στερήθηκαν. Η Ελλάς υπήρξε το πρώτο χριστιανικό κράτος της Ευρώπης, το οποίο αποσπάστηκε από την οθωμανική αυτοκρατορία και έγινε ανεξάρτητο. Οι Έλληνες από δούλοι μετετράπησαν σε πολίτες των οποίων η ζωή και η περιουσία δεν κινδύνευε από τις διαθέσεις της απόλυτης εξουσίας του Τούρκου δυνάστου, αλλά προστατευόταν από τους νόμους του νεοπαγούς κράτους. Το αίσθημα της ελευθερίας, της ανεξαρτησίας και της ασφάλειας, άξιζε της θυσίας των 700.000 ανθρώπων, κατά την διάρκεια των 9 ετών της επαναστάσεως. Η συμμετοχή των υπόδουλων υπήρξε σχεδόν καθολική και υπήρξαν πολλοί οι αγωνισθέντες και οι διακριθέντες ανώνυμοι γυναίκες και άνδρες, τα κίνητρα των οποίων ήταν ο ανιδιοτελής πατριωτισμός και η αδιάφθορος ακεραιότητα.
Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της Πανωραίας Χατζηκώστα, καταγόμενης από αρχοντική οικογένεια από τις Κυδωνίες(Αϊβαλί) της Μικράς Ασίας. Μετά την καταστροφή του Αϊβαλιού από τους Τούρκους, κατέφυγε στο Ναύπλιο, έχοντας χάσει το σύζυγο και τα πέντε παιδιά της. Στο Ναύπλιο υπήρξε γνωστή με το προσωνύμιο Ψωροκώσταινα. Η λέξη αυτή χρησιμοποιήθηκε από πολλούς, για να περιγράψει την άσχημη οικονομική κατάσταση της πατρίδος μας. Στην ιστορική μνήμη καταγράφηκε, όταν στον έρανο για την ενίσχυση των πολιορκουμένων του Μεσολογγίου, προσέφερε τα μοναδικά της υπάρχοντα, ένα ασημένιο δακτυλίδι και ένα γρόσι. Με αυτό το πνεύμα διεξάγονται οι αγώνες και κατακτούνται οι νίκες.
Όσους συμμετείχαν στην επανάσταση έχουμε χρέος να τους θυμόμαστε και να τους τιμούμε στο διηνεκές γιατί ενώ γεννήθηκαν σκλαβωμένοι, μας παρέδωσαν ελεύθερη πατρίδα. Απαλλαχθήκαμε από τους Τούρκους, διατηρήσαμε όμως τον ανεξέλεγκτο και διεφθαρμένο τρόπο που ασκούσαν την εξουσία. Οι πρωταγωνιστές του 1821 έπραξαν ότι έπραξαν όπως το αισθανόντουσαν, οδηγούμενοι από τις αρετές τους και τα ελαττώματά τους. Ο καθένας έκανε την δική του κατάθεση ψυχής απέναντι στην ιστορία, γεγονός που τους χάρισε την αιώνια ευγνωμοσύνη του έθνους. Η προσφορά τους υπερκαλύπτει τα όποια σφάλματα και τις αδυναμίες τους. Αποτελεί εθνικό χρέος, η αναγνώριση της προσφοράς των αγωνιστών του 1821.
Στα 9 χρόνια του αγώνος της ανεξαρτησίας διαδραματίσθηκαν πράξεις άφθαστου ψυχικού μεγαλείου και ανδρείας, αλλά και πράξεις εξόχως ειδεχθείς και κατακριτέες. Το ένστικτο της επιβιώσεως των σκλαβωμένων Ελλήνων, σε συνθήκες απόλυτης εξαχρειώσεως των ηθών, εξαθλιώσεως των συνθηκών διαβιώσεως και ανυπάρκτου παιδείας, υπήρξε η κυρία αιτία αυτών των συμπεριφορών. Υπήρξαν όμως και αυτοί που ξεχώρισαν, μη θέτοντας κανένα όριο στην εκτέλεση του καθήκοντος, χωρίς να εκμεταλλευτούν τις περιστάσεις για τον προσπορισμό κερδών. Η ισοπέδωση αποτελεί την χειρότερη μορφή αδικίας. Υπό συνθήκες παντελούς απουσίας δυνάμεων επιβολής της νομιμότητος και της τάξεως, υπήρξαν προσωπικότητες που έδειξαν άξιο σεβασμού ήθος και πίστη στα πλέον υψηλόφρονα ανθρώπινα ιδανικά. Χωρίς υπερβολή αυτές οι ευγενικές μορφές κέρδισαν το φωτοστέφανο του πλέον ανόθευτου πατριωτισμού.
Από τους πρωταγωνιστές της επαναστάσεως του 1821, κατέταξα στους πλέον αγνούς, χωρίς να τούς συμπεριλάβω όλους, τους εξής δώδεκα(κατά αλφαβητική σειρά): Τον Αθανάσιο Διάκο, τον Ιωάννη Θεοφιλόπουλο, τον Κωνσταντίνο Κανάρη, τον Δημήτριο Μακρή, την Μαντώ Μαυρογένους, τον Μάρκο Μπότσαρη, τον Γεωργάκη Ολύμπιο, τον Εμμανουήλ Παπά, τον Παναγιώτη Σέκερη, τον Νικήτα Σταματελόπουλο, και τους αδελφούς Υψηλάντη (Αλέξανδρο και Δημήτριο).