Από: Αντιστράτηγο ε.α. Ιωάννη Κρασσά

   «Εἶναι ἔργον τῶν σοφῶν να προβλέψουν τὴν συμφορά πρἰν ἔρθει. Εἶναι ἔργον τῶν γενναίων νὰ ἀντιμετωπίσουν τὴν συμφοράν ὅταν ἐρθει». Πιττακός ο Μυτιληναίος, (650 π.Χ-570 π.Χ) ἕνας ἐκ τῶν ἑπτά σοφῶν τῆς ἀρχαίας Ἑλλάδος.

   Την 6^η Σεπτεμβρίου 1922, το 27^ο Σύνταγμα Πεζικού του Γ΄ Σώματος Στρατού, υπήρξε η τελευταία μονάδα του Ελληνικού Στρατού(ΕΣ) που εγκατέλειψε την γη της Μικράς Ασίας, από τον λιμένα της Πανόρμου(σημερινή Μπαντίρμα) στην Προποντίδα. Την 4^η Σεπτεμβρίου, τα διασωθέντα στρατεύματα του νοτίου τομέως(Α΄ και Β΄ Σώματα Στρατού) αποχώρησαν από το λιμένα του Τσεσμέ(αρχαία Κρήνη) με προορισμό την Χίο. Είχε προηγηθεί την 1^η Σεπτεμβρίου η ολοκλήρωση της μεταφοράς της Ανεξαρτήτου Μεραρχίας[1], από το Δεκελί στην Λέσβο. Από τους 220.000 άνδρες της Στρατιάς της Μικράς Ασίας επανήλθαν στην Ελλάδα 130.000. Ο συνολικός αριθμός των νεκρών και αγνοουμένων ανήλθε σε 42.335, ενώ των αιχμαλώτων σε 47.645, διασώσαμε 200 από τα 420 πυροβόλα, ενώ εγκαταλείφθηκαν όλα σχεδόν τα πυρομαχικά, τα οχήματα και παντός είδους λοιπά υλικά[2]. Απότοκος της στρατιωτικής ήττας, υπήρξε η εκδίωξη 1,4 εκατομμύριων Ελλήνων από τις πατρογονικές τους εστίες, μετά από 3.000 χρόνια παρουσίας στην Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη. Ο συνολικός  αριθμός των θυμάτων μεταξύ των αμάχων δεν μπορεί να υπολογισθεί επακριβώς, αλλά πρέπει να υπερβαίνει το μισό εκατομμύριο.

   Την 2^α Μαΐου 1919, ο Ελληνικός Στρατός αποβιβάσθηκε στην Σμύρνη. Το γεγονός αυτό σηματοδότησε την έναρξη μιας εκστρατείας, η οποία ξεκίνησε με τους καλύτερους οιωνούς, αλλά κατέληξε στην μεγαλύτερη καταστροφή της Ελλάδος, μετά την απελευθέρωσή της(3 Φεβ. 1830). Οι επιπτώσεις της σημάδεψαν την ιστορική μας πορεία, μετέβαλαν την γεωστρατηγική μας θέση και αναμόρφωσαν την κοινωνική μας διαστρωμάτωση. Ένα αιώνα μετά εξακολουθούν να υπάρχουν εύλογα ερωτήματα: Πως ενεπλάκημεν σ΄ αυτόν τον πόλεμο; Γιατί έπρεπε να εκστρατεύσουμε μέχρι την Άγκυρα; Γιατί ηττηθήκαμε; Τι δεν κάναμε σωστά;

   Κατά την διάρκεια των 3 ετών και 4 μηνών(Μάϊος 1919-Σεπτέμβριος 1922) που διήρκησε η Ελληνο-τουρκική σύρραξη επικεφαλής της ηγεσίας της χώρας ήσαν:

   Βασιλείς

•    Ο Αλέξανδρος Α΄, έως την 25^η Οκτωβρίου 1920, ημερομηνία που απεβίωσε.
•    Ο Ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης, έως την 4^η Νοεμβρίου 1920, εκτελών χρέη Αντιβασιλέως.
•    Η Βασιλομήτορα Όλγα, ως Αντιβασίλισσα, έως την 19^η Δεκεμβρίου 1920.
•    Βασιλεύς Κωνσταντίνος Α΄[3], έως την 27^η Σεπτεμβρίου 1922.

   Πρωθυπουργοί

  Κόμμα Φιλελευθέρων

  Ελευθέριος Βενιζέλος, έως την 4^η Νοεμβρίου 1920.

  Ηνωμένη Αντιπολίτευση

•   Δημήτριος Ράλλης, από 4 Νοεμβρίου 1920 έως 24 Ιανουαρίου 1921.
•   Νικόλαος Καλογερόπουλος, από 24 Ιανουαρίου έως 26 Μαρτίου 1921.
•   Δημήτριος Γούναρης, από 26 Μαρτίου 1921 έως 3 Μαΐου 1922.
•   Νικόλαος Στράτος, από 3 Μαΐου έως 9 Μαΐου 1922.
•   Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης, από 9 Μαΐου έως 28 Αυγούστου 1922.
•   Νικόλαος Τριανταφυλάκος, από 28 Αυγούστου έως 16 Σεπτεμβρίου 1922.

  Διοικηταί Στρατιάς Μικράς Ασίας

•   Συνταγματάρχης Πυροβολικού Νικόλαος Ζαφειρίου, από 2 Μαΐου έως 2 Ιουνίου 1919.
•   Αντιστράτηγος(Αντγος) Κωνσταντίνος Νίδερ, από 2 Ιουνίου έως 28 Ιουνίου 1919.
•   Αντγος Λεωνίδας Παρασκευόπουλος, από 28 Ιουνίου έως 29 Ιουλίου 1919.
•   Αντγος Κωνσταντίνος Νίδερ, από 29 Ιουλίου έως 12 Δεκεμβρίου 1919.
•   Αντγος Κομνηνός Μηλιώτης, από έως 12 Δεκεμβρίου 1919 έως 15 Φεβρουαρίου 1920.
•   Αντγος Λεωνίδας Παρασκευόπουλος, από 15 Φεβρουαρίου έως 9 Νοεμβρίου 1920.
•   Αντγος Αναστάσιος Παπούλας, από 9 Νοεμβρίου 1920 έως 22 Μαΐου 1922.
•   Αντγος Γεώργιος Χατζηανέστης, από 23 Μαΐου έως 26 Αυγούστου 1922.
•   Αντγος Γεώργιος Πολυμενάκος, από 26 Αυγούστου έως 5 Σεπτεμβρίου 1922.

  Ο Ύπατος Αρμοστής Σμύρνης Αριστείδης Στεργιάδης[4] άσκησε τα καθήκοντα του καθ’ όλη την διάρκεια της παρουσίας του Ελληνικού Στρατού στην Σμύρνη(8 Μαΐου 1919-26 Αυγούστου 1922).

  Οι πολλές αλλαγές σε θέσεις ευθύνης συνιστούν αναμφίβολα συνταγή αποτυχίας.

  Την ίδια περίοδο στην Τουρκία υπήρχαν δύο κέντρα εξουσίας. Η κυβέρνηση του Σουλτάνου στην Κωνσταντινούπολη, η οποία ήταν υποχείριο των συμμάχων και εκείνοι που αντιτίθεντο στον διαμελισμό της κράτους και απαιτούσαν την αποχώρηση όλων των ξένων δυνάμεων. Ο 38χρονος Στρατηγός Κεμάλ Ατατούρκ ηγήθηκε των Τούρκων Εθνικιστών και συγκέντρωσε στο πρόσωπό του όλες τις εξουσίες, καθ΄ όλη την διάρκεια του πολέμου. Ουσιαστικά από την 19^η Μαΐου, ημερομηνία ενάρξεως του τουρκικού αγώνος ανεξαρτησίας και τυπικά από την 23^η Απρίλιου 1920, όταν η Μεγάλη Εθνοσυνέλευση, που συγκάλεσε στην Άγκυρα, τον εξέλεξε πρωθυπουργό και αρχηγό του στρατού.

   Οι Έλληνες Βασιλείς κατά την Μικρασιατική Εκστρατεία, δεν είχαν ανάμειξη στην διακυβέρνηση της χώρας. Ο μεν Αλέξανδρος, γιατί έτσι το επιθυμούσε ο Βενιζέλος, ο δε Κωνσταντίνος, λόγω της κακής υγείας του[5], η οποία επιδεινώθηκε, μετά την επάνοδό του στον θρόνο. Η παρουσία του δεν είχε καμία σχέση με αυτή της περιόδου των Βαλκανικών Πολέμων.

    Περίοδος Πρωθυπουργίας Ελευθερίου Βενιζέλου

   Η Μικρασιατική εκστρατεία πραγματοποιήθηκε για την υλοποίηση της Μικρασιατικής πολιτικής του Ελευθερίου Βενιζέλου, όπως αυτή προέκυψε μετά την συμμετοχή της Ελλάδος στον Α΄ΠΠ στο πλευρό της Αντάντ (Μ. Βρετανία, Γαλλία και Ρωσία). Ο Κωνσταντίνος πίστευε ότι η Ελλάδα έπρεπε να μείνει ουδέτερη. Η διαφωνία Βασιλέως και Πρωθυπουργού υπήρξε η αιτία του Εθνικού Διχασμού[6] που βασάνισε την πατρίδα μας για 3 και πλέον δεκαετίες.

                            

 Ελευθ. Βενιζέλος        Κεμάλ  Ατατούρκ      Αριστ. Στεργειάδης

   Η απελευθέρωση της Ιωνίας και της Ανατολικής Θράκης αποτελούσαν ανέκαθεν μέρος της «Μεγάλης Ιδέας[7]» του έθνους και διακαή πόθο του Βενιζέλου. Επιθυμούσε να μετατρέψει την Ελλάδα από ένα μικρό κράτος της χερσονήσου του Αίμου σε μία περιφερειακή δύναμη της Ανατολικής Μεσογείου, εκτεινόμενη από τις ακτές της Αδριατικής έως την Μαύρη Θάλασσα και την Κύπρο[8]. Το 1915, ετέθη για πρώτη φορά στον Βενιζέλο, από τον Υπουργό Εξωτερικών της Μεγάλης Βρετανίας σερ Έντουαρτ Γκρέυ, η προσφορά της Σμύρνης προς την Ελλάδα. Η χώρα μας σε αντάλλαγμα θα έδινε τους νομούς Καβάλας, Σερρών και Δράμας στην Βουλγαρία, προκειμένου να προσχωρήσει στην Αντάντ. Οι Βρετανοί θα μπορούσαν να μας προσφέρουν μια περιοχή που κατείχαν, πχ την Κύπρο και όχι να μας υποσχεθούν την Σμύρνη, για την οποία θα συμφωνούσαν να μας παραχωρηθεί μετά από την ήττα της Τουρκίας στο πόλεμο. Η συμμαχία της Βουλγαρίας με τις κεντρικές δυνάμεις(Γερμανία, Αυστρο-ουγγαρία) έθεσε τέρμα στην συνδιαλλαγή. Η συμμετοχή της Ιταλίας στην «Αντάντ» υπήρξε αποτέλεσμα των συνθηκών του Λονδίνου (Ιανουάριος 1915) και της μυστικής συμφωνίας του Αγίου Ιωάννη της Μωριέννης (Απρίλιος 1917), βάσει των οποίων, οι σύμμαχοι είχαν συμφωνήσει να δοθεί η Σμύρνη στους Ιταλούς. Τον Απρίλιο του 1919, ο Ιταλός πρωθυπουργός Βιτόριο Ορλάντο αποχώρησε δυσαρεστημένος από την σύσκεψη, λόγω της μη παραχωρήσεως του Φιούμε(σημερινή Ριέκα της Κροατίας) στην χώρα του. Η Ιταλία είχε αποστείλει 7 πολεμικά πλοία στην Σμύρνη, γεγονός που θορύβησε τις άλλες τρεις μεγάλες δυνάμεις. Ο πρωθυπουργός της Αγγλίας Λόϋντ Τζώρτζ έπεισε τον Γάλλο πρωθυπουργό Ζωρζ Κλεμανσώ και τον Αμερικανό Πρόεδρο Γούντροου Ουίλσων, να ζητήσουν από τον Βενιζέλο την αποστολή στρατού στην Σμύρνη με πρόσχημα την προστασία των χριστιανών κατοίκων της. Η ενέργεια αυτή δεν σήμαινε και την ικανοποίηση των ελληνικών αξιώσεων, αλλά θα απέτρεπε την Ιταλία να θέσει πόδι στην Σμύρνη. 

Ο Βρετανός Στρατηγός σερ Χένρυ Ουίλσον Αρχηγός του Αυτοκρατορικού Επιτελείου, προειδοποίησε ότι η αποστολή ΕΣ στην Σμύρνη θα σημάνει την έναρξη νέου πολέμου.

             

 Λόϋντ Τζώρτζ      Ζωρζ Κλεμανσώ   Γούντροου Ουίλσων  Βιτόριο Ορλάντο 

   Ο Ελληνικός Στρατός στην Σμύρνη

   Την 08^η πρωϊνή της 2^ας Μαΐου 1919, το 38^ο Σύνταγμα Ευζώνων της Ι^ης Μεραρχίας Πεζικού, αποβιβάσθηκε στην προκυμαία της Σμύρνης. Ο χώρος ήταν κατάμεστος από Έλληνες κατοίκους, οι οποίοι παραληρούσαν από ενθουσιασμό σείοντες ελληνικές σημαίες (από τους 370.000 κατοίκους της πόλεως, οι 160.000 ήσαν Έλληνες).  Ο Βενιζέλος ως πρωθυπουργός, είχε αποφασίσει την συμμετοχή της Ελλάδος σε τρεις πολέμους(Α΄ και Β΄ Βαλκανικό και Α΄ΠΠ) και την αποστολή ενός Σώματος Στρατού στην Ουκρανία, στο πλευρό των συμμάχων κατά των μπολσεβίκων. Αυτή την φορά δεν επιθυμούσε την πολεμική αναμέτρηση. Με την αποστολή του Στρατού, ήθελε να επηρεάσει την απόφαση της «Διασκέψεως Ειρήνης των Παρισίων» για την παραχώρηση της Σμύρνης και των Κυδωνιών(Αϊβαλί) στην Ελλάδα. Πίστευε ότι η πλειονότητα των Τούρκων θα αποδεχόταν μια ελληνική διοίκηση που θα τούς αντιμετώπιζε ισότιμα με τους Έλληνες[9]. Η τοποθέτηση του αδέκαστου, ανεπηρέαστου, εργατικού, αψίκορου και αντικοινωνικού Στεργιάδη στο Αξίωμα του Ύπατου Αρμοστή υπηρετούσε αυτό τον σκοπό.

   Από την πρώτη ημέρα της παρουσίας του ΕΣ στην Σμύρνη επιβεβαιώθηκε η στάση που θα τηρήσουν οι Τούρκοι. Προκλήθηκαν εκτεταμένα επεισόδιά (400 Τούρκοι και 100 Έλληνες νεκροί), τα οποία συνοδεύτηκαν με διαρπαγές και βανδαλισμούς. Η Διεθνής επιτροπή που συγκροτήθηκε για την διερεύνηση των επεισοδίων καταλόγισε βαριές ευθύνες στην χώρα μας. Δεν περιλάμβανε Έλληνα εκπρόσωπο, ενδεικτικό της στάσεως για το πως μας αντιμετώπιζαν οι Μεγάλες Δυνάμεις. Τα επεισόδια στην Σμύρνη ήταν το αποτέλεσμα πλημμελούς σχεδιάσεως, πρόχειρης προετοιμασίας και κακής εκτελέσεως της όλης επιχειρήσεως αποβιβάσεως εκ μέρους μας.

   Η κατάληψη της πατρίδος τους από τους Έλληνες αφύπνισε τα πατριωτικά αντανακλαστικά όχι μόνο των εθνικιστών, αλλά των περισσοτέρων Τούρκων. Μας αντιμετώπισαν με τον ίδιον τρόπο που αντιλαμβανόμασταν τις κατοχικές δυνάμεις κατά την διάρκεια του Β΄ΠΠ. Οι Έλληνες είχαν κάθε λόγο να ανταποδώσουν τα δεινά αιώνων καταπιέσεων και οι Τούρκοι το γνώριζαν αυτό. Από τις πρώτες ημέρες της παρουσίας μας στην Σμύρνη η αντιπαράθεση αφορούσε την επιβίωση των δύο λαών, "ή αυτοί ή εμείς". Η αποστολή του Στρατού εκτός από δύσκολη ήταν και ασαφής, γιατί όφειλε να προστατεύει τους Χριστιανούς και τους νομοταγείς Τούρκους από τις ομάδες των ανταρτών, αλλά και από όλους εκείνους που πειθαρχούσαν, όταν δεν μπορούσαν να εξεγερθούν. Οι σύμμαχοι δεν επέτρεπαν τον ΕΣ να κινηθεί πέρα της ονομαζόμενης «Γραμμής Μιλν[10]» και απαγόρευαν την καταδίωξη των ατάκτων πέρα της αποστάσεως των 3 χιλιομέτρων απ’ αυτή. Η επιτυχής αντιμετώπιση των τουρκικών συμμοριών κατά την πρώτη φάση της εκστρατείας, δημιούργησε μια εσφαλμένη εκτίμηση της απειλής, η οποία δεν μεταβλήθηκε, όταν συγκροτήθηκαν σε τακτικές μονάδες, με καταστροφικές τελικά συνέπειες.

         Η Γραμμή "Μιλν" 

   Την 30η Μαρτίου 1920, ο Γάλλος Στρατάρχης Φέρντιναν Φος υπέβαλλε υπόμνημα στο Διάσκεψη της Ειρήνης, σύμφωνα με το οποίο απαιτούνταν τουλάχιστον 27 Μεραρχίες για την συντριβή των κεμαλικών δυνάμεων. Ο Γραμματέας Πολέμου(Υφυπουργός Στρατιωτικών) Ουίνστων Τσώρτσιλ και ο Στρατηγός Ουίλσων δήλωσαν στο Βενιζέλο να μην αναμένει από το Ηνωμένο Βασίλειο καμία οικονομική ή στρατιωτική ενίσχυση, σε περίπτωση που έπρεπε να πολεμήσει για την επιβολή των όρων της συνθήκης, που θα παραχωρούσε τουρκικά εδάφη στην Ελλάδα. Ο Έλληνας πρωθυπουργός απάντησε ότι έχει και τη βούληση και τα μέσα για αυτό το σκοπό. Ο Βενιζέλος δεν μπορούσε να απαντήσει διαφορετικά γιατί έτσι θα αποδομούσε όλη την πολιτική του από το 1915. Η εκτίμησή του όμως σχετικά με την ισχύ των Τούρκων εθνικιστών ήταν εσφαλμένη.   

   Η Συνθήκη των Σεβρών

  Την 28^η Ιουλίου 1920, υπογράφηκε στην πόλη Σέβρες της Γαλλίας, η συνθήκη με την οποία καταλύονταν οθωμανική αυτοκρατορία, ενώ ταυτοχρόνως δημιουργείτο η Μεγάλη Ελλάς. Η Τουρκία περιοριζόταν στον μικρασιατικό πυρήνα της. Η πατρίδα μας προσαρτούσε ολόκληρη την Θράκη μέχρι τη γραμμή της Τσατάλτζας (περίχωρα Κωνσταντινουπόλεως), τα νησιά του Αιγαίου[11], τα Δωδεκάνησα εκτός από την Ρόδο και την Σμύρνη με την ενδοχώρα[12]. Η έκταση της Ελλάδος αυξανόταν στα 174.000 τ.χ και ο πληθυσμός στα 7,5 εκατ. Σίγουρα ήταν η ωραιότερη στιγμή στην ζωή του Βενιζέλου. Το αποκορύφωμα δύο χρόνων υπομονετικής και εξαντλητικής διπλωματίας, αποδείχθηκε δυστυχώς μια χάρτινη νίκη. Η συνθήκη δεν συνετέλεσε σε μια ρύθμιση διαρκείας με τους Τούρκους. Ο Κεμάλ δεν αναγνώρισε την συνθήκη και ήταν αποφασισμένος να πολεμήσει μέχρι τέλους για να ανατρέψει τις αποφάσεις που έλαβαν οι μεγάλες δυνάμεις στο Παρίσι.

   Δύο ημέρες μετά την υπογραφή της συνθήκης, στο σταθμό της Λυών στο Παρίσι, δύο απότακτοι αξιωματικοί[13], πυροβόλησαν τον Βενιζέλο και τον τραυμάτισαν ελαφρά. Η απόπειρα δολοφονίας προκάλεσε αριθμό λυπηρών επεισοδίων από φανατικούς οπαδούς της κυβερνήσεως κατά αντιβενιζελικών, με αποκορύφωμα την δολοφονία του 42χρονου, διπλωμάτη, πολιτικού και συγγραφέως  Ίωνος Δραγούμη[14].

  

Ιων Δραγούμης  Παύλος Γύπαρης[14]

   Μετά την Υπογραφή της Συνθήκης    

   Μετά την υπογραφή της συνθήκης, ο Ελληνικός Στρατός, υπό την Διοίκηση του Αντγου Λεωνίδα Παρασκευόπουλου, προωθήθηκε μέχρι τη γραμμή Προύσσα, Φιλαδέλφεια, Αϊδίνιο. Η έκταση που ελέγχαμε πλέον ήταν διπλάσια από αυτή που μας επιδικάσθηκε από την συνθήκη των Σεβρών. Η προέλαση αποσκοπούσε στην καταστροφή των τουρκικών δυνάμεων και της αποδοχής εκ μέρους του Κεμάλ της αποφάσεως της συνδιασκέψεως των Παρισίων. Την 22^α Αυγούστου 1920, ο Παρασκευόπουλος υπέβαλε αναφορά στον Βενιζέλο στην οποία εισηγήθηκε: Την ανάληψη εκστρατείας προς Ανατολάς, για την συντριβή του εθνικιστικού κινήματος. Σε πρώτη φάση πρότεινε την κατάληψη της γραμμής, Εσκί Σεχίρ(Δορύλαιον), Αφιόν Καραχισάρ(αρχαίο Ακροϊνόν, βυζαντινή Νικόπολις) και σε δεύτερη φάση προέλαση προς την Άγκυρα, και ενδεχομένως έως το Ικόνιο. Η κατοχή όλων αυτών των περιοχών θα αποστερούσε από το Κεμάλ ανθρώπινο δυναμικό προς στρατολόγηση. Θα δυσχεραίνονταν επίσης οι μετακινήσεις του, λόγω ελέγχου της σιδηροδρομικής γραμμής. Εκτιμάτο ότι εάν επιτυγχάνονταν οι σκοποί της επιχειρήσεως, ο Κεμάλ θα αναγκάζονταν, είτε να αναγνωρίσει την συνθήκη, είτε να εγκαταλείψει τον αγώνα.

   Την 25^η Αυγούστου η Βουλή των Ελλήνων με ψήφισμά της κήρυξε τον Βενιζέλο, «Ἄξιον τῆς Ἑλλάδος εὐεργέτη καὶ σωτῆρα τῆς πατρίδος». Την ίδια ημέρα προκήρυξε βουλευτικές εκλογές για την 25^η  Οκτωβρίου 1920. Χρειάζονταν επειγόντως ανανέωση της λαϊκής εντολής, πολιτική συναίνεση και εθνική ομοψυχία.

   Την 5^η Οκτ. 1920, ο Βενιζέλος έστειλε ένα μακροσκελές τηλεγράφημα[15] στον Πρωθυπουργό της Αγγλίας Λόϋντ Τζώρτζ με το οποίο ζητούσε την βοήθειά του, για την ανάληψη μιας εκστρατείας προς την Άγκυρα και τον Πόντο, με σκοπό την οριστική καταστροφή των εθνικιστικών δυνάμεων. Παρακάλεσε για την όσο το δυνατό ταχύτερη λήψη αποφάσεως, πριν την έλευση του χειμώνα.

   Το Δάγκωμα της Μαϊμούς

   Στις 12 Οκτωβρίου, ο 27χρονος Βασιλεύς Αλέξανδρος Α΄[16] απεβίωσε λόγω σηψαιμίας, μετά από μόλυνση τραύματος στον μηρό, το οποίο προήλθε από δάγκωμα μαϊμούς στο ανάκτορο του Τατοΐου[17]. Ο θάνατος του Αλεξάνδρου, μετέθεσε την ημερομηνία διεξαγωγής των εκλογών για την 1^η Νοεμβρίου και επανάφερε το θέμα της επιστροφής του Βασιλέως Κωνσταντίνου στο θρόνο. Επηρέασε σε μεγάλο βαθμό την εκλογική αντιπαράθεση, θέτοντας ως βασική επιλογή: «Κωνσταντίνος ή Βενιζέλος», ενώ το φλέγον θέμα αφορούσε το μέλλον του μικρασιατικού ελληνισμού. Ο Βενιζέλος κάλεσε τον πρίγκιπα Παύλο να γίνει Βασιλεύς, αλλά αυτός αρνήθηκε επικαλούμενος την μη παραίτηση από τα δικαιώματα του θρόνου τόσο του πατέρα του, όσο και του Γεωργίου Β΄ του πρώτου στην διαδοχή.

         

  Αλέξανδρος Α'     Λεων. Παρακευόπουλος

   Οι Εκλογές του 1920

   Η προεκλογική εκστρατεία των βενιζελικών εστιάσθηκε κυρίως στην επιτυχημένη εξωτερική πολιτική και στην αμνήστευση των εκνόμων ενεργειών και των διώξεων σε βάρος των βασιλικών, θεωρώντας τις συγχωρητέες σε περίοδο πολέμου. Η «Ηνωμένη Αντιπολίτευση» με αρχηγό τον Δημήτριο Γούναρη[18] στήριξε τον προεκλογικό της αγώνα σε δύο θέματα, την βενιζελική τυραννία και την επιστροφή του Βασιλέως Κωνσταντίνου. Η αντιπολίτευση δήλωσε τον σεβασμό της προς τους συμμάχους και αναγνώρισε τις υπογραφείσες από τον Βενιζέλο συνθήκες. Την συγκεκριμένη περίοδο δεν είχε γίνει πλήρως αντιληπτό απ’ όλους η δυσκολία εφαρμογής της συνθήκης των Σεβρών και η εκτίμηση της δυνάμεως των κεμαλικών. Όλοι είχαν στραμμένη την προσοχή τους στο δημοψήφισμα για τον Κωνσταντίνο. Ο Βενιζέλος έχασε τι εκλογές κερδίζοντας 118 από τις 369 έδρες^[19]. Τα αίτιά της ήττας των φιλελευθέρων ήσαν: Η υψηλή δημοτικότητα του Κωνσταντίου, οι αυθαιρεσίες του βενιζελικού κράτους, οι διώξεις των βασιλικών και η κούραση του κόσμου από το συνεχιζόμενο πόλεμο.

             Αρχίζουν τα Δύσκολα

•    Οι νικητές των εκλογών δεσμεύτηκαν να υλοποιήσουν μια συνθήκη την οποία δεν πίστευαν.
•    Η Γαλλία και η Ιταλία απέσυραν την υποστήριξη τους προς την Ελλάδα, λόγω της επιστροφής του Βασιλέως Κωνσταντίνου.
•    Ο Πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου Λόϋντ Τζώρτζ έμεινε ο μοναδικός σύμμαχος της Ελλάδος
•    Ο διχασμός της Ελλάδος βάθυνε περισσότερο μετά τις εκλογές.
•    Επανήλθαν στην δημόσια διοίκηση οι βασιλικοί και απομακρύνθηκαν οι βενιζελικοί.
•    Σε πολλές πόλεις της Μικράς Ασίας δεν κατέβασαν ποτέ τις εικόνες του Βενιζέλου από τα δημόσια κτίρια(Βουρλά).
•    Η αναγνώριση του Κεμάλ ως τον «Σωτήρα της Τουρκίας» αυξάνονταν συνεχώς.

 

ΤΕΛΟΣ Α΄ΜΕΡΟΥΣ

 

Αντιστράτηγος ε.α. Ιωάννης Κρασάς

Σεπτέμβριος 2021

 [1] Η Ανεξάρτητος Μεραρχία διέσωσε την τιμή των ελληνικών όπλων, ήταν η μόνη που διατήρησε την συνοχή και την πειθαρχία της, στην μοναχική της πορεία των 600 χιλιομέτρων από το Σεϊντί Γαζί (αρχαία Νακόλεια) μέχρι τα παράλια. Διαφύλαξε το προσωπικό, τον οπλισμό και τα εφόδια της, ενώ διέσωσε 1.200 «περιπλανώμενους» στρατιώτες άλλων μονάδων και 6.000 Έλληνες πρόσφυγες. Αποκατέστησε την τάξη στην Μυτιλήνη που τρομοκρατείτο από τους λιποτάκτες και στην συνέχεια μεταφέρθηκε στην Αλεξανδρούπολη, όπου απετέλεσε τον πυρήνα της Στρατιάς του Έβρου. Οι κύριοι συντελεστές του άθλου ήσαν ο Διοικητής της Μεραρχίας, Συνταγματάρχης Πεζικού Δημήτριος Θεοτόκης και οι Διοικητές των 2 Συνταγμάτω,ν Αντισυνταγματάρχες Πεζικού Ιωάννης Κωνσταντίνου και Νικόλαος Τσίπουρας. Το κατόρθωμά της δεν προβλήθηκε, όπως θα έπρεπε, από μικροψυχία, επειδή ο μέραρχος ήταν εξάδελφος του πρώην υπουργού στρατιωτικών Νικολάου Θεοτόκη, ενός από τους έξι εκτελεσθέντες την 15^η Νοεμβρίου 1922. 

[2] «Επίτομος Ιστορία της εις Μικράν Ασίας Εκστρατείας». ΓΕΣ, Διεύθυνσις Ιστορίας Στρατού, Αθήνα 1967.

[3] Βασιλεύς Κωνσταντίνος Α΄, Αθήνα 1868-Παλέρμο Ιταλίας 1923, Διετέλεσε βασιλεύς των Ελλήνων από Μάρτιο 1913-Ιούνιο 1917 και Δεκέμβριο του 1920 έως Σεπτέμβριο του 1922.

[4] Αριστείδης Στεργιάδης(1861-1949), γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης, αλλά κατάγονταν από την Θεσσαλονίκη. Σπούδασε νομικά και συνδεόταν με φιλιά με τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Μετά την μικρασιατική καταστροφή μετέβη στην Νότια Γαλλία, όπου έζησε μέχρι το τέλος της ζωής του.

[5] Στην έκθεση της 15^ης Αυγούστου 1921, των ιατρών Παναγιώτη Μανούσου, Αντώνιου Χριστομάνου και Ανδρέα Αναστασοπούλου, αναφέρονται μεταξύ άλλων: «Η Α.Μ ο Βασιλεύς πάσχει εκ χρονίας διαμέσου νεφρίτιδος μετά υπερτάσεως, αναλόγου υπερτροφίας της καρδιάς και μετρίου πνευμονικού εμφυσήματος, ούτινος η σημασία επετείνεται ως εκ των προηγηθέντων πλευρεκτομών».

[6]  Βλέπε άρθρο «Εθνικός Διχασμός» στα «Ιστορικά Δρώμενα». 

[7] Το 1844 ο Πρωθυπουργός Ιωάννης Κωλέττης  περιέγραψε σε 41 λέξεις, την εθνική στρατηγική που ακολουθούσε η Ελλάδα τα επόμενα 80 χρόνια και έμεινε στην ιστορία ως «Η Μεγάλη Ιδέα». «Τό Βασίλειον τῆς Ἑλλάδος δὲν εἶναι Ἑλλάς, ἀποτελεί ἕν μέρος μόνον. Ὑπάρχουν δύο μεγάλα κέντρα τοῦ Ἑλληνισμού. Αἱ Ἀθῆναι εἶναι ἡ πρωτεύουσα τοῦ Βασιλείου. Ἡ Κωνσταντινούπολις εἶναι ἡ μεγάλη πρωτεύουσα, ἡ Πόλις, τὸ ὅνειρον καὶ ἡ ἐλπίς ὅλων τῶν Ἑλλήνων». Την αποδέχθηκαν τόσο οι Βασιλείς και οι πολιτικοί της, όσο και ο ελληνικός λαός. Με τους Βαλκανικούς Πολέμους πραγματοποιήθηκε ένα μέρος της.

[8] Η Ελλάδα των δύο ηπείρων(Ευρώπη και Ασία) και των πέντε θάλασσών[Μεσόγειος Θάλασσα, Αδριατική Θάλασσα, Μαύρη Θάλασσα, Θάλασσα του Μαρμαρά, και η Θάλασσα του Λεβάντε(Ανατολική Μεσόγειος)]. 

[9]«Ἡ Ἑλληνική ἐλευθερία θὰ φέρη πρὸς ὅλους ἀνεξαρτήτως φυλῆς καὶ θρησκεύματος, τὴν ἰσότητα καὶ τὴν δικαιοσύνη». Ἀπό τὸ διάγγελμα τοῦ Βενιζέλου πρὸς τὸν λαό τῆς Σμύρνης(2 Μαΐου 1919).

[10] Τζωρτζ Μιλν(1866-1948), Βρετανός στρατηγός, τοποθετήθηκε στην Σμύρνη ως στρατιωτικός διοικητής των βρετανικών στρατευμάτων και καθόρισε τα όρια της ελληνικής κατοχής(βλέπε σχεδιάγραμμα). 

[11] Λέσβο, Λήμνο, Σαμοθράκη, Χίο, Σάμο, Ικαρία, Ίμβρο και Τένεδο.

[12] Κατοχή για 5 χρόνια και μετά διενέργεια δημοψηφίσματος για την προσάρτησή της στην Ελλάδα.

[13] Υποπλοίαρχος Απόστολος Τσερέπης και Υπολοχαγός Απόστολος Κυριακής.

[14]  Δολοφονήθηκε από άνδρες του Τάγματος του Λοχαγού Παύλου Γύπαρη.  

[15] «Ἡ παράταση τῆς σημερινῆς καταστάσεως στή Μικρά Ἀσία εἶναι γεμάτη ἀπειλές γιά τό μέλλον. Τό μόνο δραστικό φάρμακο θά ἧταν μιά νέα ἐκστρατεία γιά τήν ὁριστική καταστροφή τῶν ἐθνικιστικῶν δυνάμεων». Τηλεγράφημα τοῦ Ελ. Βενιζέλου πρὸς τὸν Λόϋντ Τζώρτζ τὴν 5^η Οκτ. 1920.

[16] Ο βασιλεύς Αλέξανδρος Α΄ γεννήθηκε το 1893, ανέβηκε στον θρόνο την 17^η Ιουνίου 1917, μετά την βίαια απομάκρυνση του πατέρα του Βασιλέως Κωνσταντίνου και του πρώτού εις την διαδοχή αδελφού του Γεωργίου Β΄, από τις δυνάμεις της Αντάντ.

[17] Την 17^η Σεπτέμβριου ο Αλέξανδρος στην προσπάθειά του να σώσει από τον σκύλο του Φρίτς, την κυοφορούσα θηλυκιά μαϊμού(μακάκους συλβάνους), του αυστριακού κηπουρού των ανακτόρων, το ταίρι της τού επιτέθηκε και τον δάγκωσε στο πόδι. Η μόλυνση επήλθε από την χημική ουσία του χρώματος που υπήρχε στο χρώμα του υφάσματος.

[18] Δημήτριος Γούναρης (1867-1922), Διετέλεσε τρεις φορές πρωθυπουργός της Ελλάδος. Ίδρυσε το Λαϊκό Κόμμα(αρχική ονομασία Εθνικοφρόνων). Εξορίσθηκε στην Κορσική μετά την επικράτηση του Βενιζέλου το 1917. Επέστρεψε στην Ελλάδα το Σεπτέμβριο του 1920 και ηγήθηκε κόμματος  της Ηνωμένης Αντιπολιτεύσεως και κέρδισε τις εκλογές.

[19] Ο Βενιζέλος έλαβε το 50,51%(375.803 ψήφους) των ψήφων, ενώ η Ηνωμένη Αντιπολίτευση το 49,36%(368.678 ψήφους). Στην Θράκη (Ανατολική και Δυτική) οι βενιζελικοί κέρδισαν και τους 50 βουλευτές, γιατί οι αντίπαλοι τους δεν πρόλαβαν να ορίσουν υποψηφίους. Ο Γρηγόριος Δαφνής αναφέρει τα εξής ποσοστά: Βενιζελικοί: 464.717, ή 42,2%, Ηνωμένη Αντιπολίτευση: 623.437, η 57,8%.

             ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ», ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ Α.Ε. Αθήνα 1977.
2. «Πολιτική Ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδος», Σπύρου Β. Μαρκεζίνη, ΠΑΠΥΡΟΣ ΓΡΑΦΙΚΑΙ ΤΕΧΝΑΙ Α.Ε, Αθήνα 1966.
3. «Συμβολή εις την Ιστορίαν της Δεκαετίας 1912-1922», Αντιστράτηγου Παναγιώτη Παναγάκου, Αθήνα 1960.
4. «Η Ελλάς στη Μικρά Ασία», Ξενοφώντος Στρατηγού, Εκδοτικός Οίκος Δαμιανός, Αθήνα 1925.
5. «Μεταξάς το Προσωπικό του Ημερολόγιο», Επιμέλεια Χρήστος Χρηστίδης, Εκδόσεις Γκοβοστή, Αθήνα 1995.
6. «Το Όραμα της Ιωνίας», Michel Llewellyn Smith, Αθήνα 2004, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 2004.
7. «Ανεξάρτητος Μεραρχία Η Κάθοδος των Νεωτέρων Μυρίων», Δημητρίου Αμπελά, Εκδόσεις Κ. Τουρίκη, Αθήνα 1997.
8. «Η Εκστρατεία εις την Μικράν Ασίαν», ΓΕΣ, Διεύθυνσις Ιστορίας Στρατού, Αθήνα 1962.
9. «Ο Ελληνοτουρκικός Πόλεμος 1919-1920», Heinz Richter, Εκδόσεις Γκοβοστή, Αθήνα 2020.