Από: Αντιστράτηγο ε.α. Ιωάννη Κρασσά

«Πόλεμος πάντων μὲν πατήρ ἐστί, πάντων δὲ βασιλεύς καὶ τοὺς μὲν Θεούς ἔδειξε τοὺς δὲ ἀνθρώπους, τοὺς μὲν δούλους ἐποίησε τοὺς δὲ ἐλεύθερους (Ο πόλεμος είναι ο πατέρας και ο βασιλέας των πάντων, μερικούς ανθρώπους τους έκανε Θεούς, μερικούς άλλους τους έκανε δούλους και άλλους ελεύθερους)». Ηράκλειτος Αρχαίος προσωκρατικός φιλόσοφος από την Έφεσο της Μικράς Ασίας(544-484 π.Χ.).

Την 27η Ιουλίου 2021, ο πρωθυπουργός της Ελλάδος Κυριάκος Μητσοτάκης, μετά την συνάντησή του με τον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκο Αναστασιάδη, μεταξύ άλλων δήλωσε: «Κάθε σπιθαμή ελληνικού εδάφους ηπειρωτικού, ή νησιωτικού και κάθε Έλληνας πολίτης έχει το ίδιο απαράγραπτο και αναφαίρετο δικαίωμα στην ασφάλεια και την άμυνα. Η Ελλάδα ουδέποτε παραιτήθηκε ή θα παραιτηθεί από το υπέρτατο δικαίωμα της αυτοάμυνας που της αναγνωρίζει ο χάρτης των Ηνωμένων Εθνών».

Το άρθρο 51 της «Χάρτας[1]» του ΟΗΕ αναφέρει: «Τίποτα στον παρόντα χάρτη δεν περιορίζει το εγγενές(το έχουμε με την γέννηση μας, δεν μας δίδεται) δικαίωμα της ατομικής ή συλλογικής αυτοάμυνας, όταν μια ένοπλη επίθεση λαμβάνει χώρα εναντίον μέλους των Ηνωμένων Εθνών, έως ότου το Συμβούλιο Ασφαλείας πάρει τα αναγκαία μέτρα για την διατήρηση της διεθνούς ειρήνης και της ασφάλειας».

    Η Αυτοάμυνα

Η χρήση του δικαιώματος της αυτοάμυνας σημαίνει την νομιμοποίηση χρήσεως βίας, για την υπεράσπιση της ζωής των κατοίκων και της επικράτειας της χώρας. Ο κύριος παράγοντας που θα καθορίσει, εάν το γεγονός περιορισθεί σε απλό επεισόδιο, ή εξελιχθεί σε στρατιωτική σύρραξη, αποτελεί το μέγεθος των εμπλεκομένων δυνάμεων. Η ανταπόδοση της εχθρικής προσβολής οφείλει να ακολουθεί την αρχή της αναλογικότητος, εφόσον δεν επιθυμούμε την κλιμάκωση της αντιπαραθέσεως. Η ρίψη εχθρικών βόλων με όπλα ευθυτενούς τροχιάς, θα πρέπει ανταποδοθεί με ανάλογα μέσα και όχι με πυρά πυροβολικού. Η προσβολή με ισχυρή δύναμη και με συμμετοχή διαφόρων μέσων (αεροπορικών, ναυτικών και στρατιωτικών) είναι πολύ πιθανό να καταλήξει σε γενικευμένη σύρραξη, δηλαδή πόλεμο.

Η χρήση βίας για την υπεράσπιση της ζωής, κάνοντας χρήση δικαιώματος της αυτοάμυνας, δεν αφορά μόνο σε εχθρική ενέργεια, αλλά και σε επιδεικνυόμενη εχθρική πρόθεση. Πολλά κράτη έχουν υιοθετήσει και το δικαίωμα της «εκτεταμένης αυτοάμυνας (extended self-defence». Με το σκεπτικό ότι μπορεί να αποτελέσουμε στόχο, ευρισκόμενοι εντός του βεληνεκούς ενός οπλικού συστήματος, νομιμοποιούμαστε να το εξουδετερώσουμε. Αυτή τη δικαιολογία επικαλέστηκε η Τουρκία το 1997, όταν υποχρέωσε την Κυπριακή Δημοκρατία να μην εγκαταστήσει τους πυραύλους S-300 στο έδαφός της, απειλώντας ότι θα τους κατέστρεφε[2].

   Η Μελέτη του Πολέμου

   Η Ελλάδα έχει καταστήσει σαφές ότι προτιμά την διευθέτηση των διαφορών με ειρηνικά μέσα και με σεβασμό στο διεθνές δίκαιο. Είναι εύλογο τόσο οι κυβερνώντες, όσο και οι πολίτες, να επιθυμούν την ειρήνη. Αυτό επιθυμεί και το προσωπικό των Ενόπλων Δυνάμεων, που διατρέχει τους μεγαλύτερους κινδύνους σε περίπτωση πολέμου. Οι Ρωμαίοι διατύπωσαν το ρητό: «Εάν επιθυμείς την ειρήνη, να προετοιμάζεσαι για πόλεμο(Si vis pacem para bellum)». Ο διακεκριμένος Βρεττανός δημοσιογράφος και ιστορικός Μπαζίλ Λίντελ Χαρτ [3] στο βιβλίο του «Αποτροπή του Πολέμου ή Άμυνα;», θεωρεί ορθότερη την διατύπωση: «Εάν επιθυμείς την ειρήνη, επιβάλλεται να κατανοήσεις τον πόλεμο». Ο Χάρτ θεωρεί ότι η μελέτη των πολέμων και η αποδοχή ορισμένων θεμελιωδών αρχών που τούς διέπουν, μπορούν να μας βοηθήσουν να αποφύγουμε μια μη αναγκαία πολεμική αναμέτρηση. Όταν όμως έχουμε να επιλέξουμε μεταξύ πολέμου και της απώλειας της ελευθερίας μας, ή του ακρωτηριασμό της χώρας μας, τότε η επιλογή του τρόπου αντιδράσεως επαφίεται σε εμάς.

   Ο Λιντλ Χαρτ

Ο ιδιαίτερα ευφυής Πρώσος στρατηγός Καρλ Φον Κλαούζεβιτς[4], ασχολήθηκε με την θεωρία, την ανάλυση και την πρακτική του πολέμου. Το βιβλίο του «Η Φιλοσοφία του Πολέμου», έχει μεγάλη επιρροή στην πολεμική σχεδίαση όλων των κρατών και διδάσκεται στις στρατιωτικές ακαδημίες πολλών χωρών, όπως επίσης και σε σχολές διοικήσεως επιχειρήσεων. Στο βαθμό που είναι αναγκαία η γνώση της ανατομίας του ανθρωπίνου σώματος για τους ιατρούς, το ίδιο αναγκαία είναι και γνώση της ανατομίας του πολέμου για τους αξιωματικούς των Ενόπλων Δυνάμεων. Ο πόλεμος είναι πολύ δυσάρεστος για να αποτελέσει αντικείμενο σπουδής, αλλά η διατήρηση της ειρήνης δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς την μελέτη του πολέμου. Στις ελληνικές παραγωγικές και επιμορφωτικές στρατιωτικές σχολές πρέπει να διδάσκεται ο Κλαούζεβιτς.

Τα Σενάρια

Η χρήση στρατιωτικών μέσων για την απόκρουση πιθανής τουρκικής επιθετικής ενέργειας, μπορεί να μας οδηγήσει σε πόλεμο με την γειτονική χώρα. Μια στρατιωτική αντιπαράθεση με την Τουρκία δύναται να εξελιχθεί σε μία από τις παρακάτω καταστάσεις:

  1. Χρήση περιορισμένης δυνάμεως, σε συγκεκριμένο χώρο, μικρής χρονικής διάρκειας.
  2. Μεσαία κλίμακος επιχείρηση, με μεγαλύτερες δυνάμεις σε περισσότερες από μία τοποθεσίες, διάρκειας μερικών ημερών.
  3. Γενικευμένη πολεμική σύρραξη, σε όλο το μήκος των συνόρων με το σύνολο των ενόπλων δυνάμεων, μεγάλης χρονικής διάρκειας.
  4. Μη αναμενόμενος τρόπος ενεργείας, με μέσα και σε τοποθεσίες που δεν έχουμε προβλέψει.

Αποτελεί στρατιωτικό θέσφατο ότι καμία πρόβλεψη δεν είναι ποτέ ασφαλής και η πραγματικότητα έχει θέσει πολλές φορές τους σχεδιαστές προ οδυνηρών εκπλήξεων.

Η Νίκη

Ο Κλαούζεβιτς υποστηρίζει ότι, «Ο πόλεμος αποτελεί όργανο της πολιτικής, είναι αποτέλεσμα πολιτικού σχεδιασμού, προκύπτει μετά από συγκεκριμένη πολιτική εκτίμηση και κηρύσσεται μετά από πολιτική απόφαση. Ο πόλεμος δεν αποτελεί αυτοσκοπό. Ο πόλεμος αποτελεί πράξη βίας, η οποία αποσκοπεί στο να εξαναγκασθεί ο αντίπαλος να υποκύψει στην θέλησή μας. Η στρατιωτική βία αποτελεί το αποκλειστικό μέσο διεξαγωγής του πολέμου, η οποία δεν είναι ούτε ανεξέλεγκτη ούτε τυφλή».

  Ο Κλαούζεβιτς

Η νίκη βοηθά στην επίτευξη πολιτικών στόχων, στα πλαίσια της υλοποιήσεως των στόχων της εθνικής στρατηγικής όπως προσδιορίζονται από τις κυβερνήσεις. Στον πόλεμο δεν υφίσταται υποκατάστατο της νίκης. Η κατάκτησή της επιτυγχάνεται μόνο με την καταστροφή των στρατιωτικών δυνάμεων του αντιπάλου και την κάμψη της θελήσεώς του να συνεχίσει να μάχεται. Η νικηφόρα διεξαγωγή μιας πολεμικής αναμετρήσεως είναι αποτέλεσμα εφαρμογής δοκιμασμένων στο χρόνο διαδικασιών. Εάν εφαρμοσθούν υπάρχει σοβαρή πιθανότητα να εξασφαλίσουν τη νίκη, εάν αγνοηθούν σίγουρα θα οδηγήσουν στην καταστροφή. Υπήρξαν περιπτώσεις που ένα τυχαίο γεγονός χάρισε ή στέρησε την νίκη. Η πολεμική σχεδίαση, η εκπαίδευση του προσωπικού, η λειτουργικότητα των μέσων και γενικότερα η προς πόλεμο προπαρασκευή δεν αποτελούν θέμα τύχης.

Οι Ελληνο-τουρκικοί Πόλεμοι

Η Ελλάδα μετά την ανεξαρτησία της  αναμετρήθηκε στρατιωτικά με την Τουρκία τέσσερεις φορές. Το 1897 και το 1912 με επίσημη κήρυξη πολέμου. Από το 1919 έως το 1922 και το 1974, χωρίς κήρυξη πολέμου.

α.   Αφορμή του "ατυχούς" πολέμου του 1897 αποτέλεσε η κήρυξη της ενώσεως της Κρήτης με την Ελλάδα την 25η Ιαν. 1897, από την προσωρινή κυβέρνηση της μεγαλονήσου.  Υπήρχε ενθουσιασμός και ομοψυχία, αλλά οι στρατιωτικές προπαρασκευές ήσαν ανεπαρκέστατες[5].

β.   Το 1912 κατά τον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο αναδειχθήκαμε νικητές. Προετοιμασθήκαμε τόσο σε εθνικό, όσο και σε στρατιωτικό επίπεδο και διακατεχόμασταν από υψηλό ηθικό και σύμπνοια, σε όλα τα επίπεδα. Επιπλέον είχαμε συνάψει συμμαχίες με την Σερβία, την Βουλγαρία και το Μαυροβούνιο.

   

Ο Βενιζέλος με τον Κωνσταντίνο κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους.

γ.   Η ήττα κατά τον Ελληνο-τουρκικό πόλεμο του 1919-1922  υπήρξε η μεγαλύτερη από ιδρύσεως του ελληνικού κράτους και χαρακτηρίσθηκε ως εθνική καταστροφή. Υπερτερούσαμε στον στρατιωτικό τομέα, αλλά υστερούσαμε σε ομοψυχία, λόγω του εθνικού διχασμού. Το εγχείρημα που ανέλαβε η πατρίδα μας, δυστυχώς αποδείχθηκε ότι ήταν υπεράνω των δυνατοτήτων της.

δ.   Το 1974, δεν μπορέσαμε να αποτρέψουμε την απόβαση των Τούρκων στην Κύπρο. Το πραξικόπημα για την ανατροπή του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου που προηγήθηκε της τουρκικής εισβολής, δίχασε τον λαό και καταρράκωσε το αξιόμαχο των στρατιωτικών δυνάμεων της νήσου. Το ρευστό περιβάλλον μετά την πτώση της δικτατορίας και την αποκατάσταση της δημοκρατίας, δεν μας επέτρεψε να εκμεταλλευτούμε στο έπακρο την συνολική μας ισχύ.

Η πατρίδα μας πέρα των πολέμων, έφτασε στα πρόθυρα συγκρούσεως με την Τουρκία αρκετές φορές και για διάφορες αιτίες. Οι σοβαρότερες κρίσεις κατά τον 19ο αιώνα ήσαν:

α.   Ο πόλεμος της Κριμαίας(1853-1856). Η Οθωμανική αυτοκρατορία με το Ηνωμένο Βασίλειο, την Γαλλία και την Γερμανία πολέμησαν εναντίον της Ρωσίας υποστηριζόμενης από: Την Ελλάδα, την Σερβία, το Μαυροβούνιο και την Βουλγαρία. Ελληνικά ανταρτικά σώματα, χωρίς την «επίσημη» υποστήριξη της ελληνικής κυβερνήσεως, προσπάθησαν να ελευθερώσουν την Ήπειρο την Θεσσαλία και την Μακεδονία. Η Τουρκία απείλησε να μας κηρύξει τον πόλεμο, εάν δεν ανακαλούσαμε τα ένοπλα τμήματα εξ Ελλάδος.

β.   Η Κρητική Επανάσταση του 1866(21η Αυγ. 1866-29η Ιαν. 1869). Οι Έλληνες της Κρήτης εξεγέρθηκαν με σκοπό την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού και την ένωσή τους με την Ελλάδα. Η υποστήριξη των επαναστατών από την ελληνική κυβέρνηση, οδήγησε την Τουρκία σε διακοπή των διπλωματικών σχέσεων με την χώρα μας και την απειλή κηρύξεως πολέμου.

γ.   Η πραξικοπηματική προσάρτηση το 1886, της αυτόνομης επαρχίας της Ανατολικής Ρωμυλίας από την Βουλγαρία. Ο πρωθυπουργός Θεόδωρος Δηλιγιάννης κήρυξε επιστράτευση απειλώντας με πόλεμο την Τουρκία. Απαιτούσε την προσάρτηση τμήματος της Ηπείρου, το οποίο μας επιδικάσθηκε από την Συνθήκη του Βερολίνου (1878), αλλά δεν μάς το είχε παραχωρήσει η Τουρκία.

Οι Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής[6], με πρωτοβουλία του Ηνωμένου Βασίλειου επενέβησαν και στις τρεις περιπτώσεις και απέτρεψαν το πόλεμο.

Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο υπήρξαν κρίσεις μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας και απειλήθηκε πόλεμος στις παρακάτω περιπτώσεις:

α.  Το Δεκέμβριο του 1963, λόγω της μονομερούς τροποποιήσεως από τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο του συντάγματος, που προβλεπόταν από την συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου. Η ενέργειά του οδήγησε σε αιματηρές συγκρούσεις μεταξύ των μελών των δύο κοινοτήτων.

β.  Το Νοέμβριο του 1967, λόγω των επεισοδίων μεταξύ της κυπριακής εθνοφρουράς και των Τουρκοκυπρίων, στα χωριά Αγίων Θεοδώρων και Κοφίνου στη Κύπρο. 

γ.  Τον Ιούλιο του 1976, λόγω χορηγήσεως αδείας ερευνών στο Αιγαίο για κοιτάσματα πετρελαίου, στο τουρκικό ερευνητικό πλοίο «Χόρα».

δ.  Το Φεβρουάριο του 1987, λόγω χρήσεως του συμβατικού δικαιώματος της καναδικής εταιρείας Ντένισον, που εκμεταλλευόταν τα πετρελαϊκά κοιτάσματα της Θάσου, να προβεί σε έρευνες πέρα των ελληνικών χωρικών υδάτων.

ε.  Τον Ιανουάριο του 1996, λόγω της καταλήψεως της μικρονησίδος Δυτικής Ίμιας από την Τουρκία.

Σ’ όλες τις μεταπολεμικές ελληνοτουρκικές κρίσεις, η παρέμβαση των ΗΠΑ, υπήρξε αποφασιστική. Κατά την κρίση του 1963 αναμίχθηκαν ενεργά το Ηνωμένο Βασίλειο και η ΕΣΣΔ(Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών).

   

 ΤΕΛΟΣ Α΄ΜΕΡΟΥΣ

(Το Β΄ Μέρος θα αναρτηθεί σε 8 ημέρες)

Αντιστράτηγος ε.α. Ιωάννης Κρασσάς

Αύγουστος 2021

[1] Ο χάρτης των Ηνωμένων Εθνών υπογράφηκε στις 26 Ιουνίου 1945, στον Άγιο Φραγκίσκο των ΗΠΑ και αποτελεί το ιδρυτικό έγγραφο του οργανισμού.

[2] Ο Κύπριος Υπουργός Άμυνας Γιαννάκης Ομήρου παραιτήθηκε. Τον Νοέμβριο του 1998, οι πύραυλοι S-300 μεταφέρθηκαν στην Κρήτη. Το 2007 οι πύραυλοι περιήλθαν στην κατοχή της Ελλάδος, η οποία κατέβαλε το τίμημα στην Κύπρο. Η Ελλάδα χορήγησε στην Κύπρο τους ρωσικούς αντιαεροπορικούς πυραύλους TOR M1(χαμηλών και μεσαίων υψών, έως 6 χλμ.) και 12 τσέχικα αυτοκινούμενα πυροβόλα ZUZANA των 155 χιλ(μέγιστο βεληνεκές 40 χλμ).

[3] Sir Basil Liddell Hart(1895-1970), ήταν Βρετανός Αξιωματικός του στρατού, στρατιωτικός θεωρητικός, δημοσιογράφος και συγγραφέας. Έγινε γνωστός από τα βιβλία του, «Η Ιστορία το Β΄ΠΠ» και «Η Άλλη Πλευρά του Λόφου».

[4] Ο Κάρλ Φίλιπ Φον Κλαούζεβιτς(1780-1831) ήταν Πρώσος στρατιωτικός και συγγραφέας.

[5] Κατόπιν της διαμεσολαβήσεως της Ρωσίας και του Ηνωμένου Βασιλείου, ολίγον πριν την κατάληψη της Λαμίας από τον τουρκικό στρατό, ο Σουλτάνος Αβδούλ Χαμήτ  συμφώνησε στην υπογραφή ανακωχής. Η Βασίλισσα Όλγα ανιψιά του Τσάρου Νικολάου Β΄ και η πριγκίπισσα Σοφία εγγονή της Βασιλίσσης Βικτωρίας, συνέβαλαν ουσιαστικά στον τερματισμό του πολέμου, εκμεταλλευόμενες τους οικογενειακούς δεσμούς τους. 

[6] Ηνωμένο βασίλειο, Ρωσία, Γαλλία, Αυστρία και Πρωσία.

 

        ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙη

  1. «Η Φιλοσοφία του Πολέμου» Carl Von Clausewitz, Εκδόσεις Τζηρίτα, Αθήνα 1960.
  2. «Αποτροπή του Πολέμου ή Άμυνα» Basil Liddell Hart, Εκδόσεις ΓΕΣ, Αθήνα 1959.
  3. «Θεωρία του Πολέμου» Παναγιώτης Κονδύλης, Εκδόσεις Θεμέλιο, Αθήνα 1997.
  4. «Η Τραγωδία της Πολιτικής των Μεγάλων Δυνάμεων», John Mearsheimer, Εκδόσεις Ποιότητα, Αθήνα 2007.
  5. «Οι Αραβοϊσραηλινοί Πόλεμοι», Chaim Herzog, Εκδόσεις ΛΙΝΑΙΟΣ, Αθήνα 2011.